El premio-The Prize (2011)

Regie: Paula Markovitch | 115 minuten | drama, misdaad | Acteurs: Laura Agorreca, Paula Galinelli Hertzog, Viviana Suraniti, Sharon Herrera, Uriel Iasillo

Een jong meisje probeert op ouderwetse rolschaatsen door het zand te ploegen. Het is grijs, het stormt en het lukt niet. Verwaaid komt ze een armetierig huisje binnen, direct aan het strand, waar zij samen met haar moeder om aanvankelijk onduidelijke redenen verblijft. De film ‘El Premio’ vertelt een verhaal vanuit de ogen van de zevenjarige hoofdpersoon Cecilia – een fenomenale rol van Paula Galinelli Hertzog. Het hoe en waarom wordt maar heel langzaam duidelijk en blijft zelfs grotendeels onbekend. Dat de film in Argentinië plaatsvindt, blijkt uit de context  en natuurlijk de accenten van de personages. Dat de familie Edelstein Joods is, wordt impliciet duidelijk en dat ze moeten onderduiken voor de dictatuur die op dat moment in Argentinië woedt, ook. Veel meer komt Cecilia noch de kijker te weten. Waar is de vader? Hoe lang moeten ze hier schuilen? Waarom worden boeken begraven in het zand?  De vele vragen vertolken ook het algemene gevoel van totale onzekerheid dat slachtoffers van het regime gevoeld moeten hebben.

‘El premio’ (de prijs) is gebaseerd op jeugdervaringen van filmmaakster Paula Markovitch (1968), die eerder meeschreef aan onder andere ‘Temporada de patos’ en ‘Lake Tahoe’; twee films van de Mexicaanse regisseur Ferdinand Eimbcke, voordat ze zelf met deze lange speelfilm debuteerde. Markovitch is tegenwoordig woonachtig in Mexico, maar woonde als kind tijdens de ‘vuile oorlog’ in Argentinië, in het bijzonder in het verlaten kustplaatsje San Clemente de Tuyu, waar de opnames voor ‘El premio’ hebben plaatsgevonden. Ondanks dat Argentinië niet als productieland op de credits verschijnt, gaat de film juist volledig over dat land. De onmogelijkheid om landgenoten te vertrouwen, de onderdrukking en de nare associatie die het katholieke geloof heeft verkregen tijdens de dictatuur zijn belangrijke thema’s die in de hedendaagse Argentijnse samenleving nog volop aandacht krijgen.

Ceci ontmoet op de lokale school waar ze van haar moeder lessen mag volgen haar leeftijdgenootje Lucia, die ook al zo wonderlijk gespeeld wordt door Laura Agorreca. Lucia lacht in elke scène haar tanden (er missen er een paar) bloot maar heeft tegelijk de intense ernst over zich die alleen een kind kan hebben. De vriendschap tussen de twee meisjes is van het puurste soort, omdat ze door hun situatie vrijwel niets over elkaar te weten komen, en wordt hard op de proef gesteld wanneer de schooljuf de kinderen op pijnlijke wijze de normen en waarden van het militaire regime probeert bij te brengen. Wanneer Cecilia een klasgenootje de antwoorden voor een toets heimelijk heeft doorgespeeld, laat de juf de hele klas rondjes lopen in de stromende regen, net zo lang tot Lucia de schuldige verraadt, om de kinderen vervolgens te verzekeren dat het aangeven van medestudenten een goede zaak is. De zin: ‘Als iemand iets verkeerds doet, moet je het altijd vertellen’, heeft in de context van de Argentijnse dictatuur een wel heel nare bijsmaak. De houding van dezelfde schooljuf een paar scènes later, wanneer ze Cecilia feitelijk redt van ontmaskering, maakt hierdoor extra indruk.

Stilistisch past deze film in de hedendaagse Latijns-Amerikaanse cinema, met minimalistische middelen en realistische, alledaagse beelden. Een dik plot is er niet, net zo min als uitgebreide dialoog of veel gebruik van muziek. Deze stijl geeft de film – vooral in combinatie met het pure spel van de jongen kinderen (naast Ceci en Lucia, nog een klas vol) – vooral kracht mee, al hadden er wel wat minuten af gemogen. De persoonlijke herinneringen van de regisseuse spelen een belangrijke rol in de hele film en ongeacht welke elementen werkelijk autobiografisch zijn – dat is irrelevant – zijn bepaalde sequenties waarin dit sterk naar voren komt, eenvoudigweg te lang. Een laatste beurt in de montagekamer had de film nog sterker kunnen maken, maar ook in deze vorm is ‘El premio’ de moeite waard.

Ruby Sanders