Elephant’s Dream (2014)

Regie: Kristof Bilsen | 74 minuten | documentaire, geschiedenis

De documentaire ‘Elephant’s Dream’ van de Belgische regisseur Kristof Bilsen gooide hoge ogen op het IDFA 2014. In Praag (Docs Against Gravity 2015), in Helsinki (Docpoint 2015) en tijdens de TRT Documentary Awards 2015 (Ankara, Turkije) viel deze bijzonder geslaagde docu in de prijzen. Maker Bilsen distantieert zich van het vertrouwde beeld wat heerst over Congo, de bendeoorlogen en kinderarbeid, en focust op het gedrag van de ambtenaren van drie openbare diensten: de post, het spoor en de brandweer. In een mooie, rustige beeldtaal geeft hij de hoop en wanhoop weer van de tewerkstelling bij de Congolese overheid.

In ‘The White Elephant’ uit 2011 concentreerde Bilsen zich op een vervallen postkantoor in Kinshasa, een groot wit gebouw, een overblijfsel van de koloniale historie. Deze verstilde techniek, zonder gebruik van voice-over, gebruikt hij ook voor ‘Elephant’s Dream’. We volgen drie werknemers: Henrietta, werkzaam op het centraal postkantoor in Kinshasa, luitenant Kasunga werkzaam bij de centrale brandweerkazerne en Simon, een beambte op het treinstation.

Voor alle drie geldt dat er niet bepaald sprake is van ‘booming business’. Henriette hangt maar een beetje achter het postloket en zit letterlijk haar dagen uit. Het treinstation is verworden tot een plek voor rust (?) en studie, er komen amper treinen. Ook op de kazerne is het sappelen voor het personeel. Er zijn geen brandkranen in de directe omgeving. De kazerne brengt niets op, dus de overheid denkt: waarom investeren? En dus beginnen de brandweerlui de dag – tegen wil en dank –  met een hilarisch dansje, een oefening om fit en alert te blijven en krijgen ze een protocollaire uitleg. Volgens luitenant Kasunga, die zich erop beroept ‘anders te willen zijn dan de anderen’, leeft iedereen in Congo elke dag volgens artikel 15: “Zorg voor jezelf.” Hij streeft ernaar machtig en sterk te worden. Maar ja, hoe ga je dat klaarspelen met brood op rantsoen, staatsthee en bijna geen loon?

Één keer zien we de brandweermannen, die in de kazerne op kartonnetjes slapen, in actie. De eigen (!) kazerne staat in brand. Shit happens, vooral in de hoofdstad van Congo, zo blijkt. Bijna zonder waterdruk en met personeel wat op de brandslangen gaat staan moet de brand geblust worden. Dit alles onder het motto: “Redden en niet sterven.”

Simon, de rustige, moet ook vaak op loon wachten. Zijn onstuimige ondergeschikte Nzai wil eigenlijk met rust gelaten worden en zet in op vervroegd pensioen. Als er eindelijk uitbetaald wordt, kan Simon een paar banden kopen voor zijn oude auto, die werkloos op het station staat. De verantwoordelijke Simon noteert in een bepalende scène op zijn gemak de inventaris van het kantoor. Een prachtig, maar ook schrijnend beeld.

Henriette weet zeker dat haar geloof twijfel, angst en de rest zal verjagen. Ze probeert de crisis manmoedig het hoofd te bieden. Toch vraagt ze zich vaak af hoe ze uit dit verval zal geraken. Ondertussen gaat ze modern gekapt (appearance is everything) elke dag wandelend op pad en roept ze God aan voor handel om Congo te redden. Op een gegeven moment krijgt Henriette uitbetaald, tien procent van een maandloon wat al twee jaar op zich laat wachten. Ze is als een kind zo blij als ze geselecteerd wordt als werknemer in het gemoderniseerde postkantoor. Eindelijk ‘echt’ werk met elektronische geldoverschrijving! Een grote stap in het kader van de Modernisatierevolutie van de post in Congo. Maar helaas, zelfs in de nieuwe situatie verandert er weinig. Er moet nog steeds lang worden gewacht op uitbetaling van loon.

Gewone mensen in een bijzondere documentaire. Een documentaire die laat zien hoe goed ‘wij’ het eigenlijk hebben in het Westen. Verdrietig en grappig tegelijk. Het trio probeert er elke dag het beste van te maken, met waardigheid en humor.  ‘Elephant’s Dream’ is een documentaire over hoop, dromen en twijfels met de tragische historie als ondertoon.

Tussen de bedrijven door zien we de Congolese jeugd acrobatische toeren uithalen op trappen en gestapelde blikken. Dat talent zal hard nodig zijn om op latere leeftijd te kunnen overleven…

Ruud Stift

Waardering: 4.5

DVD-release: 8 september 2015