Empire of the Sun (1987)

Regie: Steven Spielberg | 154 minuten | drama, oorlog, thriller | Acteurs: Christian Bale, John Malkovich, Miranda Richardson, Nigel Havers, Joe Pantoliano, Leslie Phillips, Masato Ibu, Emily Richard, Rupert Frazer, Pete Gale, Takatoro Kataoka, Ben Stiller

In Jims (Christian Bale) karige maaltijd zitten exact 87 torren. Hij heeft ze stuk voor stuk tussen de papperige aardappelen uitgehaald en aan de kant gelegd. Als het eten op is, stopt hij een handvol van de kleine zwarte beestjes in zijn mond. En met grote glimlach verkondigt hij: “Torren zijn gezond, ze zitten boordevol vitamine C!”

Dat is Jim Graham ten voeten uit. Op het moment dat hij ouders kwijtraakt, is het een akelig beleefde en ietwat wereldvreemde jongen van een jaar of tien. Hij gebruikt nette woorden en praat bekakt. Maar zijn ontmoeting met de Amerikaan Basie (John Malkovich) en het jarenlange verblijf in een Jappenkamp hebben van het klein kereltje een man gemaakt die niet bang is een bord met insecten te eten.

‘Empire of the Sun’ vertelt het persoonlijk verhaal van een Engelse jongen die onder zware omstandigheden probeert de Tweede Wereldoorlog in China te overleven. De enige van wie hij een klein beetje hulp krijgt is Basie, een ongemanierde Amerikaan die zich vooral om zichzelf bekommert. De belevenissen van Jim zijn losjes gebaseerd op de autobiografie van J.G. Ballard, die zelf heel kort in de film te zien is.

Met deze film brengt regisseur Steven Spielberg een vergeten hoofdstuk uit de recente geschiedenis onder de aandacht. Films met de Tweede Wereldoorlog als thema gaan meestal over nazi’s, joden en verzetshelden. In ‘Empire of the Sun’ komen alle drie niet voor. De agressors zijn de Japanners, de slachtoffers Chinezen en verzet is er nauwelijks. In het interneringskamp waar Jim en Basie gevangen worden gehouden, laten de meeste gevangenen de gebeurtenissen gelaten over zich heen komen.

Daarmee is ‘Empire of the Sun’ subtieler dan later werk van Spielberg over de oorlog. ‘Schindler’s List’ en “Band of Brothers” gaan over echte helden. Niks hiervan in deze film. De hoofdpersonen berusten, net als de Ballard destijds, grotendeels in hun lot. Ze hebben wel een kompas en een kaart van de omgeving, maar een echte ontsnappingspoging wordt nooit ondernomen.

Hoewel het grootste deel van ‘Empire of the Sun’ zich in het Jappenkamp afspeelt, wordt in het eerste half uur uitgebreid aandacht besteed aan het leven in Shanghai aan het einde van de jaren dertig. De Chinese stad werd, anders dan tegenwoordig, overspoeld met westerlingen. De blanken zijn inmiddels weg, maar hun kerken, kantoren en flatgebouwen staan er nog steeds. Om een authentiek beeld te kunnen schetsen, hoefde Spielberg dan ook geen decors te bouwen. Wel moest hij de belangrijkste straat in de stad een tijd lang afsluiten. Door de honderden figuranten die hij er los liet en het adembenemende uitzicht zijn de scènes die daar zijn opgenomen, adembenemend.

Het goede spel van de jonge Christian Bale geeft de film nog een extra dimensie. De acteur toont schijnbaar moeiteloos alle emoties die het verhaal van hem vraagt. In latere films zoals ‘American Psycho’ en ‘Batman Begins’ laat hij juist zien hoe goed hij die kan verbergen.

Maar ondanks de prachtige beelden, het goede acteerwerk en het redelijk subtiele verhaal blijft het een typische Spielbergproductie waarin op de juiste momenten stevig op de emotie wordt gespeeld. Het grote gebaar is nooit ver weg. En dat is jammer, want ‘Empire of the Sun’ is verder een geslaagde film over een onderwerp uit de prullenbak van de geschiedenis.

Jeroen Savelkouls

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 17 maart 1988