Empire State Building Murders – Meurtres à l’Empire State Building (2008)
Regie: William Karel | 71 minuten | misdaad, documentaire | Acteurs: Kirk Douglas, Cyd Charisse, Mickey Rooney, Marsha Hunt, Richard Erdman, Anne Jeffreys, Ben Gazzara, Lauren Bacall, James Cagney, Lizabeth Scott, Humphrey Bogart, Edward G. Robinson, Lawrence Tierney, Glenn Ford, Richard Widmark
In december 2007 dook er bij het postkantoor van New York City ineens een oude brief op. Ene Penny Baxter had hem in 1949 aan Jim Kowalski geschreven. Ze beweerde dat haar echtgenoot, maffiabaas Tony Carlucci, haar wilde vermoorde en haar brief was een wanhopige smeekbede. Voor Kowalski, inmiddels hoogbejaard, brengt de brief veel herinneringen boven. Hij is een van de weinigen die de gedoemde romance tussen Penny en Carlucci van dichtbij heeft meegemaakt en het nog na kan vertellen. Het ambitieuze meisje viel voor de meedogenloze zakenman; dat kon niet anders dan fout gaan. Iedereen die zich ermee bemoeide zette zijn eigen leven op het spel. In ‘Empire State Building Murders’ (2008) wordt teruggekeken op deze bloederige geschiedenis. Filmmaker William Karel neemt ons stap voor stap terug in de geschiedenis en ontrafelt het klassieke gangsterverhaal. Hoewel dat gegeven op zichzelf al leuk genoeg is, geeft Karel er nog een extra interessant tintje aan met de manier waarop hij ons meeneemt naar het verleden.
Karel en zijn coscenarist, misdaadauteur Jerome Charyn (‘Movieland’, ‘Gangsters and Gold Diggers’), zijn obsessieve filmfans. Hun voorkeur gaat bovendien uit naar de klassieke gangsterfilms uit de jaren dertig en veertig. Met het gegeven van de brief van Penny Baxter zijn ze op bijzonder creatieve wijze aan de slag gegaan. Ze reconstrueerden het verhaal aan de hand van fragmenten uit hun favoriete misdaadfilms. En ze hebben uit een groot arsenaal geput. Beelden uit onder meer ‘Key Largo’, ‘The Big Sleep’, ‘To Have and Have Not’, ‘The Roaring Twenties’, ‘The Public Enemy’, ‘White Heat’, ‘Casablanca’, ‘The Glass Key’, ‘Anatomy of a Murder’ en zelfs ‘Singin’ in the Rain’ passeren de revue. Een feest der herkenning voor de liefhebber van klassieke film! Verschillende Hollywoodlegenden hebben bovendien een ‘rol’ in het verhaal. Zo vertolkt Lauren Bacall Penny en is James Cagney Tony. Dat Karel en Charyn daarbij ingenieus te werk gaan blijkt wel uit het feit dat ze je doen geloven dat de acteurs zich in dezelfde kamer bevinden, maar in werkelijkheid nooit samen in een film hebben gespeeld. Dankzij een geslaagde voice-over – een vertrouwd aspect in de klassieke film noir – weven ze de beelden uit de verschillende films naadloos aan elkaar. Het resultaat is bijzonder knap. Vooral ook omdat hetgeen je ziet zo perfect aansluit bij de gebeurtenissen in het verhaal.
De filmische terugblikken worden gelardeerd met geënsceneerde interviews met een handjevol mensen dat het bloedbad overleeft heeft. In werkelijkheid zien we de acteurs, die hun rollen met verve voortzetten. Zo vertelt Ben Gazzara (‘Anatomy of a Murder’) – die zeer overtuigend handlanger Paulie Genovese portretteert – op kleurrijke wijze wat zijn taak in het geheel was. Kirk Douglas duikt op als inspecteur Kowalski en ook Mickey Rooney, Marsha Hunt en Cyd Charisse (kort voor haar overlijden) vertellen eveneens hun verhaal. De manier waarop ze hun verhaal doen is zo overtuigend dat je even vergeet dat het acteurs zijn. Het scheelt bovendien dat de acteurs op oudere leeftijd minder snel te herkennen zijn als Hollywoodiconen. In de flashbacks zijn rollen weggelegd voor legendarische sterren als James Cagney, Humphrey Bogart en Edward G. Robinson. Alle drie vergaarden ze bekendheid in gangsterfilms. Ook Glenn Ford en Richard Widmark, die ons iets minder lang geleden ontvallen zijn, duiken op. Wie dol is op het klassieke Hollywood, zal smullen van het arsenaal aan sterren dat- overigens in een bijzonder rap tempo – voorbijkomt. Er kleeft echter wel een nadeel aan de manier waarop Karel zijn verhaal in beeld brengt. De kijker kan namelijk afgeleid zijn doordat hij teveel bezig is te herkennen wie er in beeld is en uit welke film het fragment afkomstig is. En aangezien gangsterfilms met hun veelheid aan intriges en personages vaak al verwarrend genoeg zijn, wordt het daardoor lastig het verhaal te volgen. Maar de bijdrage van de sterren bij wie dat risico het grootst is – Bogart, maar bijvoorbeeld ook James Stewart en Ingrid Bergman, die beiden kort in beeld te zien zijn – is beperkt.
Wie regelmatig klassieke gangsterfilms kijkt, zal het verhaal van ‘Empire State Building Murders’ weinig opmerkelijk vinden. Origineel is het ook allemaal niet. Het is het bekende riedeltje. Om het verhaal hoef je deze film dan ook niet per se te gaan bekijken. De ingenieuze manier waarop een en ander in beeld wordt gebracht is echter meer dan de moeite waard. Waak er echter voor dat je wel blijft opletten, anders mis je zo de helft van het verhaal. En dan blijkt het allemaal maar lastig te volgen te zijn. Maar genieten van die prachtige beelden van weleer mag natuurlijk altijd. Karel en Charyn hebben hun film juist bedoeld als ode aan de klassieke film noir – zelfs aan de befaamde vlijmscherpe dialogen is gedacht! Alleen al vanwege de inzet en het enthousiasme van de gepassioneerde makers van deze prent, die er aan alle kanten vanaf druipt, is ‘Empire State Building Murders’ een kijkje meer dan waard. Dat de film zo zijn gebreken kent, is niet erg. Deze docu is namelijk onmiskenbaar gemaakt vóór en dóór rasechte liefhebbers!
Patricia Smagge