Entre les murs (2008)

Regie: Laurent Cantet | 128 minuten | drama | Acteurs: François Bégaudeau, Nassim Amrabt, Laura Baquela, Cherif Bounaïdja Rachedi, Juliette Demaille, Dalla Doucoure, Arthur Fogel, Damien Gomes, Louise Grinberg, Qifei Huang, Wei Huang, Franck Keïta, Henriette Kasaruhanda, Lucie Landrevie, Agame Malembo-Emene, Rabah Naït Oufella, Carl Nanor, Esméralda Ouertani, Burak Özyilmaz, Eva Paradiso, Rachel Régulier, Angélica Sancio, Samantha Soupirot, Boubacar Touré, Justine Wu, Atouma Dioumassy, Nitany Gueyes, Vincent Caire, Olivier Dupeyron, Patrick Dureuil, Frédéric Faujas, Dorothée Guilbot, Cécile Lagarde,Anne Langlois, Yvette Mournetas, Vincent Robert, Anne Wallimann-Charpentier, Julie Athenol, Jean-Michel Simonet, Olivier Pasquier, Stéphane Longour, Abdoul Drahamane Sissoko, Aline Zimierski, Silma Aktar, Marie-Antoinette Sorrente, Fatoumata Kanté, Cheick Baba Doumbia, Khalid Amrabt, Adeline Fogel, Lingfen Huang, Wenlong Huang, Sezer Özyilmaz, Marie-Laure Bulliard, Robert Demaille, Céline Spang    

‘Entre les murs’ is een film die het beste te betitelen is als een docudrama. De stijl van filmen is sterk documentair van opzet en heeft de inhoud van een sterk psychologisch drama over de school als microkosmos. ‘Entre les Murs’ won de Gouden Palm bij het Filmfestival van Cannes 2008. Regisseur Laurent Cantet scoorde in 2005 internationale bekendheid met zijn in de ogen van sommigen controversiële film ‘Vers le Sud’ (2005), een confronterend verhaal over allesoverheersende hebzucht van de drie middelbare vrouwen die op vakantie gaan in Haïti en zich daar ‘vermaken’ met de mannelijke bevolking.

‘Entre les murs’ is een film over het leven op school en is ook volledig in het schoolgebouw opgenomen. Regisseur Cantet wilde in de film de school weergeven als een klankkast, een plek vol turbulenties, waar de hedendaagse sociale ontwikkelingen in al zijn vormen voorkomen: gelijke of ongelijke kansen, gelijkheid en ongelijkheid in macht, culturele en sociale integratie en uitsluiting. De film is gebaseerd op een boek van François Begadeau, maar voor het scenario is er een aantal situaties uit het boek gepikt om er fictie van te maken. De film imponeert vooral door zijn sfeer en de toonzetting. Waar in ‘Être et avoir’ de situering op het platteland lag met een geheel andere, meer lieflijk aandoende problematiek, speelt in ‘Entre les murs’ juist de problematiek van de grote stad en de diversiteit van de bevolking daar een belangrijke rol. Begadeau is zelf leraar geweest en heeft voor het boek geput uit zijn eigen ervaringen. Tegenwoordig is hij vooral bekend als schrijver, publicist, criticus en heeft een column over voetbal in de Franse krant Le Monde.

In de film concentreert zich het verhaal op een klas van ongeveer veertien-jarigen in het 20e arrondissement van Parijs. Het nieuwe schooljaar begint en François is een leraar die probeert over te dragen dat respect over en weer, maar ook discipline en bereidheid om aan te pakken ook belangrijke voorwaarden zijn in hun school omgeving. François is leraar Frans, maar behandelt ook onderwerpen als maatschappijleer en sociaal/culturele verhoudingen. Bijzonder is dat de rol van leraar wordt gespeeld door François Begadeau zelf.

Het is een echte multi-culti klas met leerlingen uit veel verschillende landen. Ook alle leerlingen in de film zijn leerlingen van de school, zelfs de leerkrachten in de film geven les op die school. Met uitzondering van de moeder van Souleymane, die in het filmverhaal een echte rol voor haar rekening moet nemen, zijn ook de ouders de echte vaders en moeders van de leerlingen. We zien dus een docudrama met echte docenten, echte leerlingen en echte ouders, op een enkeling na. Het verhaal concentreert zich vooral op wat zich in het klaslokaal afspeelt, de verhoudingen onderling, de pesterijen, de discussies, het gelach, kortom alles dat we in een klas mogen verwachten. Het leven buiten school blijft geheel buiten schot.

Bijzonder aan de opzet is dat, alhoewel dat zo lijkt, de kinderen eigenlijk niet zich zelf spelen, maar een situatie. Vrijwel alle scènes zijn geconstrueerd om situaties die men omwille van het scenario heeft bedacht, waarbij de leerlingen zelf een belangrijke inbreng hebben gehad. Zij kregen geen scenario vooraf, maar kwamen zelf met dialogen en woordspelingen.

De film vergt veel van de kijker omdat er in de klas een uiterst ‘levendige’ sfeer hangt en de leerlingen ook volop met elkaar discussiëren en bekvechten. Ook de discussies met de leraar liegen er geen moment om. Dit is volop genieten, deze scènes bevatten veel humor en kleur door hun vroege street smart levenswijsheid. Daarbij gaat François geenszins gevoelige onderwerpen uit de weg in de gesprekken met de leerlingen. Hij provoceert en confronteert hen, daagt hen uit, geeft hen het woord en ook de leerlingen laten zich niet onbetuigd in de discussies. De strijd om de orde te handhaven is soms heftig, maar François is zo’n type leraar dat de gave bezit om deze leerlingen te ‘sturen’. Toch is ook hij niet altijd de situatie meester en moet hij zoeken naar argumenten, bedolven onder een spervuur van vragen. Dat daar ook andere voorbeelden van zijn zien we in het lerarenlokaal waar men soms volledig afgebrand binnenstormt.

In de loop van het schooljaar ontstaan er problemen die vooral te herleiden zijn tot culturele achtergrondverschillen en die ook door de leerlingen worden gebruikt om François te confronteren met een in hun ogen neerbuigende opstelling op dat moment. Daarnaast ontstaat een conflict met één van de leerlingen. Twee meisjes/klassenvertegenwoordigers die een docentenvergadering bijwoonden, hebben letterlijk uit de school geklapt en vertelden dat door François over één van de leerlingen denigrerend is gesproken. Dit leidt tot een explosie in de klas en de leerling wordt weggestuurd. Er volgt dan een bijeenkomst van de Tuchtcommissie, waar we navrante situatie te zien krijgen dat zijn moeder moet verschijnen die geen Frans verstaat en waar de zoon moet vertalen wat de vergadering over hem besluit. De film geeft ons in dit deel een fraai stuk inzicht in de verhoudingen die dan gaan gelden.

Muziek ontbreekt in de film volledig, het werkelijkheidsgehalte wordt daardoor alleen maar sterker. Door het filmen met drie camera’s kon er steeds één op de leerkracht zijn gericht, een tweede op de leerling die op dat moment de scène moest dragen en een derde om de directe omgeving te observeren.

De film oordeelt op geen moment. Zwakke plekken of momenten van leerkracht en leerlingen worden onverbloemd getoond, het is registreren wat er in een schoolklas gebeurt. Indrukwekkend en ongelooflijk intensief acteren. Alhoewel het er heftig aan toe kan gaan, wilde de regisseur ook vooral laten zien dat er ook veel momenten van grote voldoening zijn (over en weer). Daar is hij volledig in geslaagd. De film heeft, hoe je het ook wilt zien, dan ook vooral een positieve boodschap.

Spannend, intrigerend, confronterend, maar vooral superieur en hoogstaand! De energie spat van het scherm af. ‘Entre les murs’ is verplichte kost voor alles en iedereen die met onderwijs te maken heeft en daarnaast voor elke liefhebber van cinema!

Rob Veerman

Waardering: 5

Bioscooprelease: 27 november 2008