Eo (2022)

Regie: Jerzy Skolimowski | 86 minuten | drama | Acteurs: Sandra Drzymalska, Isabelle Huppert, Lorenzo Zurzolo, Mateusz Kosciukiewicz, Tomasz Organek, Lolita Chammah, Agata Sasinowska, Anna Rokita, Michal Przybyslawski, Gloria Iradukunda, Piotr Szaja, Aleksander Janiszewski, Delfina Wilkonska, Andrzej Szeremeta, Wojciech Andrzejuk, Mateusz Muranski, Marcin Drabicki, Maciej Stepniak, Fernando Junio Gomes da Silva, Krzysztof Karczmarz, Waldemar Barwinski, Saverio Fabbri, Katarzyna Russ

Het ongewone onderwerp van ‘EO’ is volgens regisseur Jerzy Skolimowski geïnspireerd door ‘Au hasard Balthazar’ (1966) van de Franse filmmaker Robert Bresson. Laatstgenoemde film handelt over een ezel die tot Balthazar is gedoopt. Hij gaat van hand tot hand, overgeleverd aan de grillen van de mens. Menig pak rammel valt hem ten deel. Toch vervolgt hij onverzettelijk zijn levenspad. Voor achterneefje Eo is er wezenlijk weinig veranderd, behalve dat de Poolse filmmaker Skolimowski een surrealistisch draai geeft aan dit wonderschoon, niettemin venijn, portret waarin de mens eens niet de hoofdrol speelt.

Nochtans begint Eo’s verhaal met een hoopvolle interventie. Hoewel hij liefde ontvangt van zijn medeartiest Kasandra (Sandra Drzymalska), bevrijdt een dierenbelangengroep Eo uit het zware circusleven. Maar vervolgens laten ze hem aan zijn lot over en belandt hij, zoals in een roadtrip film, van het ene dwaze avontuur in het andere. Met zijn glinsterde zwarte ogen ondergaat hij zijn reis gelaten of met wat gebalk. En ondanks zijn rustige tred laat bijna niemand hem ongestoord rond grazen. De meeste ontmoetingen van menselijke natuur beschouwen hem maar al te graag als een werktuig.

Het opstandige ‘EO’ is in vele opzichten een geestverwant van ‘Au hasard Balthazar’. Evenals Balthazar blijkt ook Eo een stille getuige van zijn eigen lijdensweg. Echter voor het oog en het oor is Skolimowski’s film een behoorlijke update. Waar Bressons filmstijl minimalistisch is, is die van Skolimowski wispelturig en weerbarstig. Het voelt alsof de Poolse filmmaker alles uit de kast haalt om de kijker, inclusief zichzelf, constant probeert te verrassen. Een ouwe rot in het vak, hij is inmiddels 84, experimenteert er audiovisueel op los: hij gebruikt onder meer drone- en vissenkomshots. En zoals in de rest van zijn imponerende, toch wel enigszins onderschatte, oeuvre, toont hij aan de hand van slinkse en terloopse filmverwijzingen zijn duizelingwekkende wortels in de Europese filmgeschiedenis. Het is heerlijk om in zulke vruchtbare grond rond te mogen wroeten.

Obsessief duikt Skolimowski in het perspectief van Eo. Het is ‘Cow’ (Andrea Arnold, 2022) maar dan buiten de boerderij. En het liefst wil hij de film laten samensmelten met de oren en ogen van de ezel, wat leidt tot surreële hoogten. Ook al is die samensmelting onmogelijk, plant deze gedreven en puntige film wellicht iets unieks bij de kijker: twijfel over hoe het er nu eenmaal aan toe gaat. Dit doet de regisseur op ontzagwekkende wijze. Toegegeven, de anti-vleesindustrie boodschap is verre van subtiel en wellicht is de verwijzing naar genocide over het randje. Echter dat is het gedrag van de mens ten opzichte van dieren al een lange tijd. Is er nog plaats voor vergiffenis? Het godverlaten ongeluk van Balthazar heeft in ieder geval Eo nog niet kunnen redden.

Roy van Landschoot

Waardering: 4.5

Speciale vertoning: IFFR 2023
Bioscooprelease: 2 maart 2023
DVD- en blu-ray-release: 17 oktober 2023