Ernest Cole: Lost and Found (2024)
Regie: Raoul Peck | 106 minuten | documentaire | Voice-over: LaKeith Stanfield
“Ik heb heimwee” schrijft het onderwerp van de documentaire ‘Ernest Cole: Lost and Found’ naar zijn familie in Zuid-Afrika. Maar Cole zit vast in New York, een baken van de vrije wereld. Toen hij door het oog van zijn cameralens het apartheidsregime in Zuid-Afrika toonde aan de wereld, verloor de jonge fotograaf tegelijk zijn thuis. Nochtans vonden zoveel mensen in binnen- en buitenland dat hij het zo goed en dapper had gedaan. Geduldig en genuanceerd laat regisseur Raoul Peck deze verloren geachte persoonlijke tragedie weer spreken.
De doordringende teksten, gedragen door de rustige en afgewogen stem (soms klinkt er lichte spot door) van de Amerikaanse acteur LaKeith Stanfield, komen uit Cole’s enige boek “House of Bondage”. Daarin laat Cole in woord en beeld zien hoe diep de segregatie in Zuid-Afrika was tussen witte, eufemistisch ook wel Europeanen genoemd, en zwarte landgenoten. Op elk publiek goed, of het nu een zitbankje of fontein in het park is, staat wie er gebruik van mag maken. Toch toont Cole ook het verlangen in de ogen van mensen.
Bijzonder is hoe regisseur Raoul Peck de in essentie fotomontage, geabstraheerd uit duizenden foto’s van Cole, boeiend weet te houden. Peck heeft de montage zo zorgvuldig opgebouwd dat je genoeg tijd hebt om de scherpe blik en flair voor dramatische composities van Cole in je op te nemen en je tegelijk het verhaal op een aangenaam tempo kan volgen. Soms neemt het via beeldwerk van anderen (netjes aangegeven) de kijker mee op intrigerende zijpaadjes.
Ballingschap in New York breekt Cole langzaam af. Ook ziet hij voor een andere opdracht, het fotograferen van afro-Amerikanen in het zuiden van de VS, in welke mate de segregatie in het zuiden lijkt op die van zijn thuisland. Op een gegeven moment mijmert Cole via Stanfield: thuis was hij bang om ieder moment opgepakt te worden, in het zuiden van de VS, ook al is hij een erkend fotograaf, vreest hij om door de politie neergeschoten te worden. Eenmaal terug in New York merkt zijn omgeving dat hij steeds minder de camera oppakt. Hij raakt op drift, opgesloten tussen heimwee en de vereenzaming van iemand die verbannen is. Zijn laatste rolletje heeft hij dan al lang geschoten. Soms kost het je leven als je ziet wat anderen niet (willen) zien.
Wonderlijke levens heeft Raoul Peck in het vizier. Hoewel de documentaire heel spannend kan zijn, is Peck geenszins op zoek naar sensatie, eerder naar meer begrip voor complexe mensen en tijden. De filmmaker deed hetzelfde voor de schrijver James Baldwin in ‘I Am Not Your Negro’ (2016). De warm vertolkte teksten en zorgvuldig gekozen archiefbeelden brengen deze diep persoonlijke films over de werelden van Cole en Baldwin, waarin het persoonlijke zonder meer politiek is, waarachtig tot leven. Beide mannen vertellen op een artistieke en eigengereide manier hoe moeilijk het is om mens te zijn als een grote groep je niet (zo) ziet.
Roy van Landschoot
Waardering: 4
Bioscooprelease: 16 januari 2025