Exodus (2007)
Regie: Gianluigi Calderone | 201 minuten | drama | Acteurs: Monica Guerritore, Thomas Trabacchi, Pino Ammendola, Fabrizio Bucci, Loredana Cannata, Alessandra Monti, Andrea Osvárt
De idealistisch ingestelde professor in de filosofie Enzo Sereni overvalt zijn vrouw Ada door kort na de geboorte van hun eerste kind voor te stellen om naar Palestina te emigreren. Ada moet even slikken, maar laat vervolgens familie en vrienden achter in Rome en sticht met Enzo een kibboets. Dan bereikt hen steeds meer beeldmateriaal met de gruwelijke gevolgen van het nazibewind in Europa. De nog altijd idealistische Enzo besluit om zich met een paar anderen actief in te zetten voor de Joodse zaak in Europa. Door een verkeerde stand van de wind drijft hij echter tot achter de vijandelijke linies, wordt gevangen genomen en naar een concentratiekamp afgevoerd.
Ada gaat haar man zoeken en ontmoet in een Pools opvangkamp van het Rode Kruis Joden die de concentratiekampen hebben overleefd en wachten op de juiste papieren om weer naar huis te gaan. Maar de meesten willen helemaal niet terugkeren naar hun land. De regeringen daarvan hebben niet alleen verzuimd om hen te beschermen tegen de nazi’s, maar hebben bijna allemaal actief meegewerkt aan het Duitse streven alle Joden uit te roeien. Als een van hen aan Ada vraagt om haar mee te nemen naar Palestina, zegt Ada dat dit buiten haar bevoegdheid ligt. Die nacht steken Polen het opvanghuis in brand onder het roepen van antisemitische leuzen. Ada helpt mee de bewoners, onder wie ook jonge wezen, in veiligheid te brengen en belooft naar aanleiding van dit gruwelijke incident om hen te helpen.
Aangekomen in La Spezia in Italië treft Ada in opdracht van de clandestiene organisatie ‘Aliyah beith’ in het diepste geheim voorbereidingen voor het vervoer van vele duizenden Joden naar Palestina. Een proeftocht met een kleine vissersboot slaagt slechts gedeeltelijk en samen met de moeizaam bij elkaar gesprokkelde informatie over Enzo drukt dit voorval zwaar op Ada. Maar de geruchten over de mogelijkheid om Europa te kunnen ontvluchten hebben hun werk gedaan en steeds meer voormalige concentratiekamp gevangenen komen naar La Spezia. Ada ziet het als haar plicht om de bijna 25.000 verloren zielen te helpen een nieuw thuis te vinden.
Het is goed dat de regisseur niet teveel stilstaat bij de politieke implicaties van de stichting van de staat Israel, maar zich volgens goede Italiaanse gewoonte vooral richt op de menselijke aspecten van het drama dat daaraan voorafging, een nog altijd onbegrijpelijke hoofdstuk uit de recente geschiedenis. Hierbij schuwt hij het grote gebaar niet en laat de acteurs nadrukkelijk dramatisch acteren, maar ach, een soort post Holocaust opera is misschien wel de beste manier om leed voor het voetlicht te brengen waarvoor toch geen passende woorden zijn te vinden.
Van elk soort leed heeft hij een showcase opgenomen: een vrouw die de lijken van haar familie in de verbrandingsoven heeft moeten stoppen, een conservatoriumstudent die als enige van zijn kwartet het concentratiekamp heeft overleefd door opzij te stappen op het moment dat zijn vriend wordt neergeschoten, een moeder die niet heeft kunnen voorkomen dat haar kind vergast werd en zich vertwijfeld afvraagt of haar dit wel gelukt was als ze de hoer had gespeeld enzovoorts, enzovoorts. Bijna iedereen is na alle gruwelen alleen overgebleven of heeft nog slechts een sterk gedecimeerde familie en vriendenkring en dat meestal in een sterk vijandige omgeving waarin bezittingen zijn geroofd of mensen grof geweld tegen de voormalige slachtoffers niet schuwen.
In dit licht bezien is een verlangen naar een land waar je veilig bent en waar je niet als ongedierte uitgeroeid wordt, omdat je als Jood bent geboren, niet zo vreemd. Ada leidt de Joden, zoals Mozes dat in het gelijknamige bijbel-boek deed, uit een vijandige omgeving naar het beloofde land. Dat hierdoor een politiek en sociaal mijnenveld is ontstaan waar de hele wereld wel een mening over lijkt te hebben, is weer een andere zaak. Maar in deze miniserie ligt het morele gelijk duidelijk bij Ada en de mensen die ze wil helpen. En zoals gezegd, dit wordt met veel smakelijk melodrama aan de man gebracht.
Diana Tjin-A Cheong