Exodus: Gods and Kings (2014)

Regie: Ridley Scott | 151 minuten | actie, avontuur, drama | Acteurs: Christian Bale, Joel Edgerton, John Turturro, Aaron Paul, Ben Mendelsohn, María Valverde, Sigourney Weaver, Ben Kingsley, Hiam Abbass, Isaac Andrews, Ewen Bremner, Indira Varma, Golshifteh Farahani, Ghassan Massoud, Tara Fitzgerald, Dar Salim, Andrew Tarbet, Ken Bones, Philip Arditti, Hal Hewetson, Christopher Sciueref

Regisseur Ridley Scott is niet wars van het nodige spektakel in zijn films. Met titels als ‘Alien’ (1979), ‘Gladiator’ (2000) en ‘Prometheus’ (2012) bewijst hij al vele jaren oog te hebben voor films die vooral op visueel gebied mogen schitteren. Scott keert nu terug met ‘Exodus: Gods and Kings’, een film die op het eerste gezicht qua vorm weinig verschilt van zijn voorgangers. Mooi bombastische scènes met reusachtige decors en groot opgezette veldslagen zijn de toon. Ook de special effects zijn van een hoog niveau. Het 3D-effect is bij tijden erg effectief (vooral in het begin lijkt het alsof voorwerpen zo door de toeschouwer opgepakt kunnen worden). Kortom, allemaal niet slecht. Toch heeft ‘Exodus: Gods and Kings’ enkele grote tekortkomingen.

Te beginnen met het verhaal. Dat vertelt over het religieuze personage Mozes (gespeeld door een wat vlakke Christian Bale). Zijn Bijbelverhaal wordt in ‘Exodus: Gods and Kings’ getrouw gevolgd. Dat levert als gevolg weinig verrassingen op. De film vangt aan in Egypte, waar het Hebreeuwse volk al vierhonderd jaar door de machtshebbers wordt onderdrukt. Om opstand tegen te gaan, worden alle jongetjes bij geboorte afgemaakt. Om hem te redden, wordt Mozes als baby te vondeling gelegd. Hij wordt gevonden en groeit met enige toeval op aan het hof van de Egyptische farao. Maar na verloop van tijd begint Mozes te beseffen dat zijn wortels elders liggen. Hij ziet de overeenkomsten met het Hebreeuwse volk en begint langzaam in te zien dat hij al die tijd voor de verkeerde partij heeft gevochten.

Na enige omzwervingen krijgt hij zijn eerste visioen van God (in de gedaante van een blank jongetje). Die roept Mozes de strijd met de Egyptische overheerser aan te gaan. Het effect van dat moedige verzet is echter minimaal, waarop God andermaal te hulp schiet en tien plagen loslaat op het land van farao Ramses (Joel Edgerton). Na de tiende, allesverslindende plaag gaat de farao overstag en bevrijdt hij de Hebreeuwen van hun slavernij. Wraakbelust gaat de heerser echter de achtervolging in en weet het net bevrijde volk bij de Rode Zee weer in het nauw te drijven. Ook hier schiet God te hulp door de zee in tweeën te splitsen waardoor Mozes en zijn volgelingen ternauwernood weten te ontsnappen. Het verhaal (en de film) eindigt ermee dat Mozes met de Tien Geboden als leidraad de leider wordt van zijn volk.

Scott en zijn vier (!) scenaristen trekken er 140 minuten voor uit om dit verhaal op gedramatiseerde wijze te vertellen. Maar de lengte, het acteerwerk en een gebrek aan echte diepgang zijn niet het grootste probleem. Dat is de Bijbelpropaganda. In essentie gaat dat religieuze boek over de strijd tussen het goede en het kwade. Heden ten dage is het dan ook niet los te zien van de nodige connotaties. De strijd tussen de Hebreeuwen onder Mozes en de Egyptenaren heeft grote gelijkenis met de problemen die nu nog steeds in het Midden Oosten heersen. Dat de eersten onschuldige slachtoffers en de tweede wraaklustige tirannen zijn, komt dan nogal makkelijk over. Die tegenstelling wordt verder op scherp gesteld door het uiterlijk van de Egyptenaren. Met hun dikke eyeliner zijn ze naast bloeddorstig ook vrouwelijk en larmoyant. Oriëntalisme ten top.

Ja, ‘Exodus: Gods and Kings’ ziet er overwegend geweldig uit. En ja, de film vertelt op momenten een aangrijpend (en herkenbaar) verhaal. Maar de ideologische geloofsretoriek gaat op den duur toch hinderen. Alsof de film in samenwerking met de Evangelische Omroep is gemaakt. Film is in de eerste plaats een kunstvorm. Voor propaganda is daarin geen plaats, omdat het de illusie van film doorprikt om eenzijdige informatie te adverteren. Het verhaal van Mozes heeft genoeg drama in zich om de religieuze kanten ervan los te laten. Ridley Scott heeft er voor gekozen juist wel het Bijbels moraal te hanteren. En dat is jammer.

Wouter Los

Waardering: 2

Bioscooprelease: 18 december 2014
DVD- en blu-ray-release: 29 april 2015