Explanation for Everything – Magyarázat mindenre (2023)

Regie: Gábor Reisz | 127 minuten | drama | Acteurs: Adonyi-Walsh Gáspár, István Znamenák, András Rusznák, Rebeka Hatházi, Krisztina Urbanovits, Eliza Sodró, Lilla Kizlinger, Dániel Király, Gergely Kocsis, Tamás Fodor, Péter Tarján, Zsuzsa Száger, Péter Szeiler, Tóth Péter, Tünde Bacskó

Dat polarisatie een groeiend probleem is, laat Gábor Reisz in zijn nieuwe film ‘Explanation for Everything’ maar eens te meer zien. Ábel (Adonyi-Walsh Gáspár) is een achttienjarige student op een middelbare school. Alleen zijn mondelinge eindexamen geschiedenis staat nog tussen hem en de universiteit in. Op de laatste ouderavond heeft de conservatieve vader van Ábel, György (István Znamenák), het flink aan de stok gekregen met de veel liberalere geschiedenisleraar van Ábel, Jakab (András Rusznák), en ook dit eindexamen zal weer tot veel commotie leiden.

Ábel krijgt bij zijn mondelinge examen als onderwerp de industriële revolutie. Met dat onderwerp kan hij niet uit de voeten. In ruil voor een lager cijfer mag hij een nieuw onderwerp van de stapel trekken: Julius Caesar. Ábel blijft stil. Gedurende enkele minuten proberen de drie examinatoren, waaronder Jakab, hem gerust te stellen om toch zijn mondelinge examen af te ronden. Maar dan maakt Jakab een grote fout. Hij vraagt Ábel naar het nationaliteitsspeldje dat hij draagt. Die vraag is voor Ábel de aanleiding om de gang van zaken totaal te verdraaien.

Als Ábel, na zijn examen niet te hebben gehaald, thuiskomt, vertelt hij zijn boze vader dat de reden dat hij is gezakt het speldje was. Een conservatief symbool dat door Jakab niet werd geaccepteerd. Deze leugen verspreidt zich als een lopend vuurtje en leidt tot een artikel in een lokale krant. Dat artikel wordt weer opgepakt door nationale media, en de sneeuwbal die is gaan rollen, is niet meer te stoppen. Een leugentje om bestwil heeft geleid tot een nationaal schandaal dat de belichaming vormt van de verdeeldheid binnen het Hongaarse volk.

Reisz heeft een cinematografisch zeer interessante film afgeleverd. De film is opgedeeld in hoofdstukken, alsof het een soort dagboek is. De dagboeken van de hoofdpersonen lopen door elkaar heen en worden achter elkaar afgespeeld. Zo zien we eerst de dag van het examen door de ogen van Ábel, vervolgens door de ogen van György, en als laatste door de ogen van Jakab. Telkens wordt iets meer duidelijk van wat zich die dag heeft afgespeeld. Een zeer creatieve aanpak die veel weg heeft van Hirokazu Kore-eda’s ‘Monster’. Eenzelfde soort patroon herhaalt zich voor de overige dagen in de film.

Verder heeft Reisz gekozen voor een 4:3-beeldverhouding, een keuze die, gezien het feit dat zo’n beetje de gehele film in close-up is opgenomen, begrijpelijk is en zeer zeker van toegevoegde waarde blijkt te zijn. De film heeft verder de uitstraling alsof hij is opgenomen met een camcorder, wat de kijker het gevoel geeft dat hij in deze gehele situatie een vlieg op de muur is. Zeer effectief.

Maar waar de film cinematografisch interessant is, schiet hij verhaaltechnisch tekort. Het is interessant om te zien hoe zo’n leugen kan uitgroeien tot een schandaal, maar Reisz doet hier verder niets mee. Hij toont dat Hongarije verdeeld is, maar dat is geen geheim. De film voegt niets toe aan dit vraagstuk. Het vraagstuk wordt noch ontleed, noch wordt er een oplossing geboden. Als kijker blijf je achter met het gevoel dat Reisz iets wilde toevoegen aan het publieke debat, maar dat doet hij allerminst.

Los van het feit dat de film niet weet welk punt hij nu wil maken, is het ook wat personages betreft een rommeltje. Reisz blijft maar personages introduceren die op hun beurt best invloed hebben op het verhaal, maar die niet de schermtijd verdienen die ze wel krijgen. Zo krijgen we te zien hoe Erika (Rebeka Hatházi) het stuk in de lokale krant schrijft, maar vervolgens ook wat dat met haar persoonlijk en met haar carrière doet. Ook Jakab en zijn familie krijgen een hoop aandacht die weinig aan het verhaal toevoegt. Wat Reisz vervolgens wel goed doet, is al deze verhaallijnen moeiteloos in elkaar over laten lopen.

Wellicht had het allemaal kunnen werken als de film langer was geweest. Opvallend is dat de film op het Internationaal Film Festival Rotterdam nog 151 minuten duurde. De door September Film gedistribueerde versie is slechts 127 minuten lang. Ergens tussen januari 2024 en juli 2024 is er nog flink in de film geknipt, en dat geeft de film de uitstraling dat hij niet “af” is.

‘Explanation for Everything’ is een film die zowel visueel als narratief de potentie had om een diepere maatschappelijke discussie aan te zwengelen, maar die uiteindelijk niet verder komt dan het aanstippen van het probleem. Terwijl de cinematografische keuzes van Gábor Reisz, zoals de unieke beeldverhouding en het gefragmenteerde perspectief, de film visueel boeiend en origineel maken, ontbreekt het aan een scherpe focus in het verhaal. De vele zijpaden en personages leiden af van wat een krachtig statement had kunnen zijn. Wat overblijft, is een film die interessant is om naar te kijken, maar die helaas niet de impact maakt die hij voor ogen had.

Jelco Leijs

Waardering: 3

Bioscooprelease: 27 juni 2024
VOD-release: 25 september 2024