Fados (2007)

Regie: Carlos Saura | 93 minuten | muziek, documentaire | Met: Mariza, Carlos do Carmo, Camané, Lila Downs, Lura, Caetano Veloso, Chico Buarque de Hollanda, Miguel Poveda, Cuca, Argentina Santos, Ricardo Ribeiro, Carminho, Vicente da Camara, Maria da Nazaré, Pedro Moutinho, Ana Sofia Varela, Toni Garrido, Mario Pacheco, Rui Veloso, Joel Pina

Carlos Saura heeft in veel van zijn films muziek en dans als leitmotiv. Steeds was er een Spaans thema als invalshoek, zoals ‘Carmen’, ‘Sevillanas , ‘Flamenco’, ‘Tango’ en ‘Iberia’. Nu maakt hij zijn muziekdrieluik van ‘Flamenco’ en ‘Tango’ vol met een Portugese creatie, ‘Fados’.

De fado kennen we als de weemoedig melancholieke muziek uit Portugal. Deze kenmerkende Portugese muziek is ontstaan in de sloppen van Lissabon en is sterk beïnvloed door zowel van overzeese kolonies terugkerende retornados, maar ook door arbeiders die vanuit het platteland naar de stad trokken.

‘Fados’ is veel meer dan een documentaireachtige registratie van muziekopnamen. ‘Fados’ toont ons dat deze muziekvorm niet statisch is, maar zich ontwikkelt en vernieuwt. Saura laat ons in de film een breed overzicht van de diverse stijlen zien. We zien de uiterst traditionele vormen met veel saudade, hét begrip voor weemoed en melancholie, maar ook nieuwe stijlen met een totaal ander ritme door onder andere de toevoeging van een swingende saxofoon. De fado is nog steeds dezelfde fado, maar toch ook herboren. We zien in de film dat de fado ook vrolijk kan zijn en dat er op gedanst kan worden.

Fraai is zichtbaar gemaakt hoe de fado ook in de loop van de eeuwen werd gebruikt om aan analfabeten verhalen te vertellen, waarbij tekeningen werden gebruikt om zaken uit te leggen. De fado klinkt, ook als deze op oude instrumenten wordt vertolkt, nog steeds springlevend.

De optredende fadistas zijn van hoog niveau en een genot om te zien en horen. Zij komen uit Portugal, maar ook uit voormalige koloniën als Brazilië en Mozambique. De reis waarop zij de kijker meenemen is uiterst gevarieerd en laat die ontwikkelingen op een fraaie wijze zien. Een extra dimensie krijgt de film doordat Saura, naast de muziek, ook veel dans in beeld toont. Die is zowel modern klassiek als hiphop-achtig met rappers. Deze beelden maken de muziek alleen maar sterker. Geleidelijk verschuift het accent toch naar de traditionele zangopnamen, waarbij op de achtergrond schitterende projecties van het oude Lissabon met de magnifieke trammetjes de sfeer versterken. Als hommage aan Amalia Rodriguez is nog een oude opname van haar te zien, terwijl de Portugese Anjerrevolutie van 1975 wordt geëerd met een strijdlied en straatopnamen van de soldaten die de dictatuur tot een einde brachten.

Saura heeft zelf een onmogelijke liefde in Portugal gekend. Toen hij een film over fado ging maken en naar de stemmen van vrouwen en mannen luisterde die over een verdriet zongen dat zo dicht bij het zijne lag, belandde hij weer in de wereld van de fado en ontstond het gevoel van saudade dat nodig is om fado te kunnen uitbeelden.

Een mild en ondergeschikt punt van kritiek is dat Saura in zijn film deels terugvalt op het gebruik van dezelfde gekleurde achtergrondschermen die hij ook al gebruikte in zijn ‘Flamenco’ uit 1995. Dit doet geen afbreuk aan de film. De toevoeging van magnifieke achtergrondprojecties en een veelvuldig gebruik van spiegels waarin beelden meervoudig gespiegeld terugkomen geeft een sfeervol beeld. Technisch hoogstaand, muziek en zang waar je warm van wordt. Sfeervolle achtergrondprojecties. Een aanrader voor muziekliefhebbers.

Rob Veerman

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 22 november 2007