Fædre & mødre (2022)

Regie: Paprika Steen | 97 minuten | komedie, drama | Acteurs: Nikolaj Lie Kaas, Lisa Loven Kongsli, Amanda Collin, Carsten Bjørnlund, Lars Brygmann, Mikael Birkkjær, Katrine Greis-Rosenthal, Jacob Lohmann, Lise Baastrup, Peter Zandersen, Martin Greis-Rosenthal, Rasmus Bjerg, Merete Mærkedahl, Maria Rossing, Line Kruse, Filippa Suenson, Ida Skelbæk-Knudsen, Victor Madsen, August Baumbach, Arthur Garfield, Selma Zejcirovic, Marcus Holm Jensen, Maja Zejcirovic, Sara Åberg, Nikolaj Bo Koch

‘Ik hoop toch zo dat je toegelaten wordt. Dat zou toch leuk zijn, Hannah?’ Het meisje van een jaar of 12 staart uit het raam, echt enthousiast lijkt ze niet over de nieuwe school die haar ouders voor haar hebben uitgekozen. Wéér een nieuwe school, de vierde al. Wéér wennen aan nieuwe kinderen, nieuwe leraren, een nieuw schoolgebouw. Ze rolt wat met haar ogen en lijkt zich er maar bij neer te leggen. ‘Ik heb er toch niks over te zeggen.’ ‘We waren het erover eens dat dit de beste keuze was’, zegt haar vader. ‘Zie het als een kans’, vult haar moeder aan. ‘Veel kinderen willen naar deze school. Iedereen heeft het over de kunstvakken. Je kunt er zelfs examen in doen. En jij maakt zo makkelijk vrienden. Het wordt echt heel leuk.’ Het is direct duidelijk dat de wens om aangenomen te worden op de eliteschool in de Deense tragikomedie ‘Fædre & mødre’ (‘Fathers and Mothers’, 2022) meer de wens van vader Ulrik (Jacob Lohmann) en moeder Piv (Katrine Greis-Rosenthal) is dan die van dochter Hannah (Ida Skelbæk-Knudsen) zelf.

De eigenaardige schooldirecteur Adrian (Lars Brygmann) benadrukt in het kennismakingsgesprek nog dat niet zomaar iedereen terecht kan op de school. Er zijn meer aanvragen dan er plekken zijn en hij kan niet beloven dat er ook echt een plekje is voor Hannah. Alsof hij vist naar hoe ver Ulrik en de haast wanhopig overkomende Piv willen gaan om hun kind hier te kunnen stallen. Als hij het meisje naar haar huidige school vraagt, klaart haar gezicht eindelijk op. Zij hoeft daar niet zo nodig weg. Nee, het zijn de ouders die hun zinnen hebben gezet op een verhuizing. Piv is er dan ook als de kippen bij om de antwoorden van haar dochter bij te stellen. Ze kent de kernwaarden van de school uit haar hoofd, grinnikt Ulrik: ‘Goede samenwerking rond de kinderen, zorgt voor goede samenwerking onder de kinderen’. Ineens veert Adrian op. ‘Maar we zijn ook érg goed in plezier maken. Echt heel goed’, belooft hij.

De Deense Paprika Steen, bekend als actrice uit onder meer ‘Festen’ (1998) en vele andere films van Thomas Vinterberg en Lars von Trier, timmert al sinds 2004 ook aan de weg als regisseur. ‘Fædre & mødre’ is haar vierde film. Ze neemt hierin de groepsdynamiek die op scholen ontstaat op de hak. Maar ze neemt daarbij niet de kinderen als uitgangspunt, maar hun ouders. Iedereen met een schoolgaand kind kent de vele varianten die rondwandelen in en rond het schoolgebouw: de curlingmoeders, die alle mogelijke obstakels die hun kind kan tegenkomen resoluut aan de kant wil schuiven om hun lievelingetje te beschermen; de ‘afkoopvaders’, veelal gescheiden vaders die proberen hun fysieke dan wel mentale afwezigheid in het leven van hun kinderen af te kopen door flink met geld te smijten; de streberige ouders die zich met het bakken van koekjes en een overdreven dienstbare opstelling proberen in te likken bij de elite van de school; de hippie-ouders die ogenschijnlijk ontspannen de levenswijze van laissez-faire aanhangen maar zich ondertussen enorm verheven voelen boven anderen. Ze zijn er allemaal in deze film en ze worden gespeeld door een keur aan Deense tv- en filmacteurs, onder wie Nikolaj Lie Kaas, Rasmus Bjerg, Amanda Collin, Carsten Bjørnlund, Line Kruse en Martin Greis-Rosenthal. Misschien zeggen de namen je niet direct wat, als je hen ziet dan herken je ze ongetwijfeld.

Ulrik en Piv ontdekken al snel dat er een bepaalde hiërarchie is tussen de ouders en ze moeten vechten voor hun plekje in de pikorde. Het is grappig hoe Steen en scenarioschrijver Jakob Weis spelen met rolpatronen, want normaal moeten kinderen leren wat hun plekje binnen een groep is. Het spel met de onderlinge verhoudingen komt tot een climax tijdens het schoolkamp, waarbij zo’n beetje alle ouders meegaan en waarbij ze het slechtste in elkaar naar boven halen. Onderlinge rivaliteit, verborgen agenda’s en relatieperikelen steken de kop op, maar naar de buitenwereld toe laten ze zich niet kennen en is het allemaal één groot feest. Ze gedragen zich als grote kleuters, zuipen en blowen erop los en zijn zodanig met zichzelf bezig dat ze niet in de gaten hebben dat de kinderen zich volwassener gedragen dan zij zelf. Hannah, die volgens haar ouders zo makkelijk vrienden maakt, blijkt juist helemaal geen aansluiting te hebben met haar klasgenoten. Alleen met een wat zonderlinge jongen die valt onder ‘artikel 20’ van het schoolreglement (wat erop neerkomt dat hij een ‘rugzakje’ heeft, en ouders die zich niet met het schoolgebeuren bemoeien) heeft ze een klik. Kinderen kijken dwars door alle vooroordelen heen, daar kunnen hun ouders nog wat van leren! Hannah ziet met lede ogen aan hoe met name haar vader opgeslokt wordt door monster van onzekerheid, wanhoop en peer pressure. En hij maar denken dat zij niets in de gaten heeft!

‘Fædre & mødre’ heeft fijne komische momenten, die voornamelijk voortkomen uit de gênante situaties waar de ouders zich in storten, maar de ondertoon is tragisch. Steen houdt volwassenen een spiegel voor. Natuurlijk zijn de ouders in de film lichtelijk gekarikaturiseerd, maar we herkennen allemaal wel bepaalde karaktertrekken. Natuurlijk wil je het beste voor je kind, maar in hoeverre ben je bereid om je eigen wil en wensen door te drukken en te projecteren op je kind? We willen onze kinderen opvoeden tot individuen die zelf overwegingen kunnen maken, meningen kunnen vormen en die ook durven uiten. Maar de ouders in deze film laten hun individualiteit vermorzelen door de mallemolen van groepsdruk, onzekerheid en onvolwassenheid. Steen en Weis kozen voor een wat cynisch einde, wat niet helemaal bevredigt, maar de weg ernaartoe is zowel vermakelijk als inzichtelijk. Daarnaast is het een geruststelling dat de kinderen in dit verhaal zich een pak volwassener opstellen dan hun ouders. Ook al zijn ze pas 12. Dat geeft dan toch hoop voor de toekomst!

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 6 juli 2023