Fahrenheit 9/11 (2004)

Regie: Michael Moore | 116 minuten | documentaire | Acteurs: Michael Moore, George W. Bush, Ben Affleck, Stevie Wonder, James Baker III, Al Gore, Condoleezza Rice, Donald Rumsfeld, Saddam Hussein, George Bush, Ricky Martin, Byron Dorgan, Osama Bin Laden, Jeffrey Toobin, Tom Daschle, Richard Gephardt

Je hebt politiek geëngageerde filmmakers, onderzoeksjournalisten en stand-upcomedians en allemaal zouden ze een pamflet tegen het presidentschap van George W. Bush kunnen maken, maar Michael Moore behoort tot alledrie de categorieën. Met een overrompelende exposure van zijn talent bombardeert hij het publiek bijna twee uur lang met zijn visie. Het verhaal dat Moore probeert te vertellen laat zich ruwweg in drieën verdelen. Eerst is daar de achtergrond van het volgens Moore onrechtmatig verkregen presidentschap van George II, vervolgens komt het wijdvertakte netwerk van zakelijke belangen dat zijns inziens ten grondslag ligt aan Bush’ Midden-Oostenbeleid aan bod en ten slotte de uitsmijter Irak. De vertelwijze is tweeledig. Moore probeert eerst de lachers op zijn hand te krijgen met het uitvergroten van de slechte eigenschappen van Bush en co., om in de tweede helft de emoties het werk te laten doen door de ‘slachtoffers’ van hun beleid aan het woord te laten.

Als Moore de kijker heeft waar hij hem hebben wil – we zijn dan al aan het slot – komt de dominee in hem om de hoek kijken. Geen oorlog is gerechtvaardigd mits strikt noodzakelijk, stelt hij, en een zijns inziens immorele oorlog als die in Irak lokt alleen maar immoreel gedrag uit.

Je blijft verbaasd, half murw geslagen, maar toch een beetje fronsend achter, want het hoge tempo waarin Moore beelden en verhalen achter elkaar zet maakt het bijna onmogelijk onderscheid te maken tussen waarheid en propaganda. Dat is gelijk ook de makke van Fahrenheit 9/11 en Moore’s aanpak. De filmmaker gebruikt ‘circumstancial evidence’ om zijn overtuiging te bekrachtigen en is blind voor de andere kant van het verhaal.

In een land waar voor- en tegenstanders van politieke issues elkaar traditioneel fel bestoken is dat echter geen doodzonde. Oog om oog, tand om tand is in Europa wellicht not done, maar in Amerika een levendig onderdeel van het democratisch spel. Moore gebruikt het masker van de documentaire voor een politiek pamflet en reclametechnieken die ook in verkiezingscampagnes aan de orde van de dag zijn (zwartmaken) om zijn boodschap te benadrukken. Hij doet dat niet alleen overtuigend en professioneel, maar vooral ook grappig en down to earth. Moore is op het heikelste punt – wie stuurt zijn eigen kinderen naar het oorlogsfront? – ook niet te beroerd de hand in eigen boezem te steken.

Voor- of tegenstander, je moet bewondering hebben voor Moore’s verzameldrift van beeldmateriaal en het vuur dat hem drijft. Zijn visie is die van een linkse democraat, misschien iets te extreem voor de politieke macht, maar dit is de hoogste vlucht die hij kan nemen zonder de vleugels te verbranden. Fahrenheit 9/11 vraagt meer van de kijker dan het journaal; een beetje kennis van het Amerikaanse politieke systeem is meer dan gewenst, maar ze is vanaf de middelbare schoolleeftijd goed te volgen en altijd grappig. Met dank aan George W. Bush zelf: het aantal memorabele bloopers van zijn hand is werkelijk niet te tellen.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 22 juli 2004