Falling Down (1993)
Regie: Joel Schumacher | 112 minuten | actie, drama | Acteurs: Michael Douglas, Robert Duvall, Barbara Hershey, Rachel Ticotin, Tuesday Welt, Frederic Forrest, Lois Smith, Joey Hope Singer, Ebbe Roe Smith, Michael Paul Chan, Raymond J. Barry, D.W. Moffett, Steve Park, Kimberly Scott, James Keane
Wie van regisseur Joel Schumacher vooral actiefilms met helden in de hoofdrol (zijn Batman-films, ‘Bad Company’, ‘8MM’) verwacht, zal bij het kijken naar ‘Falling Down’ (on)aangenaam verrast kunnen worden. In ‘Falling Down’ komt wel actie voor, maar helden? Nee, geen helden. Sterker nog, de twee hoofdpersonen zijn duidelijk anti-helden: de een is blij geen held te hoeven zijn, maar wordt daarom door collega’s onderschat en krijgt uiteindelijk toch een soort heldenrol opgedrongen (Prendergast), de ander heeft altijd geloofd in de ‘American Dream’ maar gaat er uiteindelijk aan onderdoor (D-FENS).
Schumacher heeft met ‘Falling Down’ een benauwende maatschappijkritische film gemaakt. In eerste instantie volgen we D-FENS, de aan lager wal geraakte ambtenaar. Op zijn laatste voettocht komt hij de ene hindernis na de andere tegen, van een onwillige Koreaanse winkelier tot opgefokte bendejongeren, van bureaucratische fast-foodmedewerkers tot een extreemrechtse wapenhandelaar. In eerste instantie lijkt hij de kleine en grote vernederingen nog min of meer over zich heen te laten gaan, maar gaandeweg reageert hij assertiever en doet hij zijn ‘koosnaam’ eer aan. Met desastreuze gevolgen. Het is duidelijk dat deze William Foster op zijn minst onsympathiek is, maar waarschijnlijk ‘gewoon’ van de ene psychose (de ‘American Dream’) in de andere belandt.
Ondertussen stevent agent Prendergast af op zijn pensioen, vooral omdat zijn vrouw dat graag wil. Hij accepteert dat echter gelaten, net als hij de schampere opmerkingen van zijn jongere collega’s over zich laat heenkomen. Alleen met zijn vrouwelijke directe collega Sandra (Rachel Ticotin) lijkt hij nog een soort vertrouwensband te hebben.
Prendergast maakt eigenlijk een soortgelijke ontwikkeling door als de man die hij probeert op te sporen. De zoektocht naar D-FENS is ook een zoektocht naar zijn eigen manier van werken en leven, en hij zal voor zichzelf moeten opkomen om het tot een goed einde te kunnen brengen.
‘Falling Down’ is een beklemmende en bijna grove film als het gaat om de verhoudingen tussen de mensen, maar tegelijkertijd knap subtiel in haar maatschappijkritiek. In zijn destructieve tocht komt de werkloze ex-ambtenaar D-FENS langs allerlei typisch Amerikaanse en kapitalistische verschijnselen en die worden getoond zonder enige opsmuk, maar met oog voor de individu: de kleine zelfstandige die haast te bang is om zijn eigen winkeltje te runnen, de kansloze jeugd die op straat in bendes leeft, de fast-foodcultuur waarin alles gaat om snel, gemakkelijk en goedkoop en de haast hysterische verheerlijking van vrij wapenbezit. Hoewel dit alles ook wel met de nodige subtiele, maar pikzwarte humor voorbijkomt, is het wel duidelijk dat de ‘American Dream’ haar zeer donkere keerzijden heeft.
Michael Douglas zet de wanhopige en opgefokte D-FENS overtuigend neer: hoewel hij zijn eigen destructie duidelijk tegemoet gaat, zijn zijn frustraties en reacties voor iedere ‘gewone man’ herkenbaar. Misschien is dat ook wel de reden dat je toch een soort medelijden voelt voor deze onsympathieke en zieke geest. Ook Robert Duvall speelt de rol van de zachtaardige Prendergast goed, hoewel deze rol minder uitgewerkt is dan die van Douglas.
De film bevat een voortdurende spanning; niet spanning omdat je je afvraagt hoe het afloopt (zo’n verhaal kan alleen maar slecht aflopen), maar een onderhuidse spanning. Spanning omdat het leven benauwend en angstig lijkt te zijn. Juist omdat die spanning aanwezig is, is het einde van de film teleurstellend. Het einde bevat namelijk niets meer van die ingenieuze combinatie van twee persoonlijke levensverhalen in een maatschappij waarin ze zich niet thuis voelen. Dan zijn er slechts nog de ‘cop’ en de ‘bad guy’. Ondanks deze anti-climax blijft ‘Falling Down’ hangen als een beklemmende film: rauw-op-je-dak en subtiel tegelijk.
Daniël Brandsema
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 27 mei 1993