Familie (2001)

Regie: Willem van de Sande Bakhuyzen | 91 minuten | drama | Acteurs: Petra Laseur, Bram van der Vlugt, Marisa van Eyle, Bart Klever, Mark Rietman, Anneke Blok

Iedere familie waar dan ook ter wereld vertoont overeenkomsten met de familie die Willem van de Sande Bakhuyzen schetst in deze film. Dat kan haast niet anders. Want overal vind je het zweverige zusje, de schijnbaar succesvolle zoon, de zwager die zijn schoonfamilie nooit zal begrijpen en de frustraties die er vroeg of laat uit zullen komen.

Een familieband is voor het leven. Als familie word je geacht onvoorwaardelijk van elkaar te houden. Logisch dat het haast altijd mis gaat. In deze film zegt zoon Nico het hardop: ‘Wij houden niet van elkaar’. En au, dat doet pijn. Net zoals wel meer in deze film pijn doet. Wat bedoeld is als een laatste vakantie samen, wordt een tragische bevrijding van de gezinsleden. De woorden zijn bikkelhard, niemand ontziet elkaar. Geen verwijt blijft verzwegen, geen frustratie onbenoemd. Relaties worden onherstelbaar kapot gemaakt.

Maar deze film laat meer zien dan het geruzie van familieleden. De film shockeert keer op keer. Hoewel de kinderen nooit zijn verkracht of geslagen door hun ouders en de ouders evenmin zijn geterroriseerd door hun kinderen, slaat elk hatelijk woord in als een bom. Moeder Els (Petra Laseur) spant de kroon. Nooit wilde ze een gezin en toen ze toch kinderen kreeg, heeft ze ze –ook al probeert ze dat te verbergen- altijd gehaat. Aanvankelijk lijkt ze nog een zieke, lieve vrouw, maar in het chalet komt het slechtste en oprechtste in haar naar boven. ‘Je bent een slecht kind, Nico, een slecht kind!’

‘Familie’ is gebaseerd op het gelijknamige toneelstuk van Het Toneel Speelt. Willem van de Sande Bakhuyzen regisseerde beide en Maria Goos schreef ze. Er is nauwelijks moeite gedaan om te verbergen dat de film een toneelstuk was. Het verhaal speelt zich af in een chalet. Hoewel op locatie is gefilmd, krijg je het Oostenrijkse landschap mondjesmaat te zien. Er worden geen technische fratsen uitgehaald. Dat is in geen enkel opzicht een zwaktebod. De hele film staat namelijk in het teken van de personages. Sterker nog, in het teken van de dialogen van de personages. Het ijzersterke scenario van Goos maakt de film. Van de Sande Bakhuyzen heeft er goed aan gedaan de film eenvoudig te houden. Geen probleem, want zijn acteurs zijn goed genoeg. Die hebben niet meer nodig dan hun eigen talent.

Wat ‘Familie’ schrijnend en herkenbaar maakt, is dat het ‘kwaad’ niet makkelijk aanwijsbaar is zoals bijvoorbeeld in de Deense dogmafilm Festen, waar ‘Familie’ vaak mee werd vergeleken. In die film is incest de oorzaak van een familiedrama. In ‘Familie’ is die oorzaak wat subtieler, misschien wel knulliger. Ooit hebben alle familieleden een mening over elkaar ontwikkeld, waar ze geen afstand van kunnen doen. Moeder vertelt graag dat haar zoon in de pan met suffe pap is gevallen toen hij klein was. In haar ogen is hij een sukkel en dat beeld zal ze wel nooit kwijtraken. Vader blijkt een affaire met zijn secretaresse te hebben. Niets om je over te verbazen, maar toch heeft ieder uitgesproken woord de kracht om uitermate pijnlijk te zijn.

Als uiteindelijk alles is gezegd wat gezegd had moeten worden, als iedere illusie weggenomen is, kan Nico alleen nog een toegift geven: ‘Moeder, doe ons allemaal een plezier en ga asjeblieft snel dood.’

Redactie Cinemagazine

Waardering: 4

Bioscooprelease: 13 december 2001