Far Out Isn’t Far Enough: The Tomi Ungerer Story (2012)
Regie: Brad Bernstein | 98 minuten | documentaire | Met: Tomi Ungerer, Maurice Sendak, Jules Feiffer, Michael Patrick Hearn, Patrick Skene Catling, Steven Heller, Burton Pike, Patrick Joseph Sheehan,
Tomi Ungerer (1938, Straatsburg) is een wereldberoemde tekenaar die vooral bekend is van zijn prijswinnende prentenboeken, maar nog veel meer betekend heeft voor de kunstwereld. In ‘Far Out Isn’t Far Enough: The Tomi Ungerer Story’ krijgt de sympathieke man de ode waar hij recht op heeft. Met respect voor zijn onderwerp en liefde voor zijn iconische kunstuitingen heeft de Amerikaanse Brad Bernstein een prachtig portret gemaakt van een tekenaar die iedereen in zijn hart zou moeten sluiten. Voor wie dat al gedaan heeft, is het niet alleen een feest van herkenning – al zijn werk komt aan bod, van zijn kinderboeken tot zijn advertenties, van zijn anti-Vietnamoorlog posters tot zijn provocatieve erotische kunst, maar ook een genot om de man te horen praten. Voor wie nog niet eerder met Tomi Ungerer in aanraking is gekomen, is ‘Far Out Isn’t Far Enough: The Tomi Ungerer Story’ een uiterst informatief en vermakelijk startpunt. Dat het tot een nadere kennismaking zal leiden, staat als een paal boven water.
Op chronologische wijze neemt Brad Bernstein ons mee op een reis door de geschiedenis van zijn leven. Tomi Ungerer groeide op in de Alsace, waar om te beginnen de dood van zijn vader een enorme klap voor hem betekende (hij adoreerde zijn vader, van wie hij zijn tekentalent geërfd heeft). De Tweede Wereldoorlog liet echter ook zijn sporen na. Wat Tomi zag, tekende hij en zo werd tekenen een uitlaatklep voor de jongen die geen Frans meer mocht praten van de Nazi’s die zijn woonplaats bezetten. (“Ik leerde in vier maanden Duits. Je hebt helemaal geen Berlitz nodig om een vreemde taal te leren. Een mes tegen je keel is voldoende.”)
De Verenigde Staten vormden een beloftevolle toekomst, en met slechts zestig dollar op zak vertrok Tomi in 1956 naar het land waar alles mogelijk was. En dat had hij goed ingeschat. Zijn werk viel al gauw op en hij kon aan de slag als tekenaar voor advertenties in bladen en kranten als Harper’s Bazaar, Esquire en The New York Times. En toen volgde zijn eerste kinderboek, The Mellops Go Flying. Het werd een groot succes en Tomi Ungerer werd al snel de populairste en bekendste kinderboekenillustrator/schrijver van Amerika. Maar toen werd duidelijk dat de artiest nog een verborgen kant had: hij maakte en publiceerde erotische tekeningen, die absoluut niet voor kinderogen geschikt waren. En toen hij tijdens een lezing daarover aangesproken werd en in het openbaar het woord ‘fuck’ gebruikte, was het einde oefening. Tomi Ungerer stopte met het maken van kinderboeken, pas in 1998 publiceerde hij weer een kinderboek (en in datzelfde jaar kreeg hij de prestigieuze Hans Christian Andersen prijs.
Tomi, die nog altijd het idee heeft dat de ideeën hem ooit zullen verpletteren zoals Buster Keaton in ‘Seven Chances’, vertelt openhartig en vol humor en zelfspot over zijn carrière en zijn privéleven. De documentaire levert talloze, onvergetelijke citaten op, grappige opmerkingen, maar ook levenswijsheden. (“Elk kind zou getraumatiseerd moeten worden. Angst is noodzakelijk, zodra je bang bent, ga je ‘moed’ ontdekken om te overleven”). Er worden nog wat andere talking heads ingezet, zoals de helaas in 2012 overleden Maurice Sendak (“Where the Wild Things Are”) (het is een van zijn laatste interviews), cartoonist Jules Feiffer en Thérèse Willer, die in het Musée Tomi Ungerer in Straatsburg werkt. Uit al deze gesprekken blijkt hoe bewonderd Tomi Ungerer is. Toch voelt ‘Far Out Isn’t Far Enough’ nooit als een hagiografie, daarvoor is de tachtigplusser zelf, die de meeste schermtijd krijgt, veel te bescheiden en neemt hij zichzelf niet serieus genoeg. De interviews worden op speelse, en indrukwekkende wijze omlijst door animaties, waarin Ungerers tekeningen tot leven komen. Dikke pluim voor de editors, dankzij wie de toch al waardevolle documentaire een waar kunstwerk is geworden. Bernstein en Rick Cikowksi (een van de editoren en tevens producent) filmden onder andere in New York, Straatsburg, Nova Scotia en in Ierland, waar Tomi Ungerer ten tijde van de opnamen woont. Het levert schitterende beelden op. ‘Far Out Isn’t Far Enough: The Tomi Ungerer Story’ is het schoolvoorbeeld van hoe je een biografische documentaire maakt. Een subliem portret van een prachtmens.
Monica Meijer
Foto: Corner of the Cave Media / Photography by Sam Norval