Farewell Paradise (2020)

Regie: Sonja Wyss | 93 minuten | documentaire

Filmmaakster Sonja Wyss (1967) is de jongste van vier zussen. Na een zorgeloze start van haar leven zorgde een verhuizing – van het tropische Freeport op de Bahama’s naar het compleet tegenovergestelde Zwitserland – voor een ommekeer. Omdat hun moeder geen geld, geen baan, geen dak en geen echtgenoot had, werden de zusjes zonder pardon in pleeggezinnen gestopt, later kwam er een hereniging, mét vader. Maar nooit werd het meer zoals het was. Met ‘Farewell Paradise’ probeert Wyss, door elk van de betrokkenen zijn of haar kijk op de geschiedenis voor de camera te delen, een beeld te schetsen van een gebroken gezin en te tonen wat voor invloed zo’n ingrijpende gebeurtenis later nog op haar familie en haarzelf heeft.

‘Farewell Paradise’ bestaat voornamelijk uit talking heads: Sonja’s ouders en haar drie oudere zussen worden afzonderlijk, maar tegen dezelfde achtergrond, geïnterviewd. Ze spreken een charmant Zwitsers dialect. De kleding van de zussen lijkt – bewust of onbewust – op elkaar afgestemd. Sonja opent het gesprek door haar familie de foto te laten zien die haar vader maakte op de dag van vertrek; het vliegtuig dat de vrouwelijke gezinsleden naar New York zou brengen op de achtergrond. De foto roept emoties op, vooral bij moeder Dorine, die deze dag als de ergste dag uit haar leven bestempeld.

In stukjes en beetjes wordt de familiegeschiedenis duidelijk. Het huwelijk van Dorine en Ueli was niet goed en Ueli’s ontrouw begon al op de Bahama’s. Sonja lijkt oprecht geschokt als Ueli haar een foto van een van zijn vriendinnen daar laat zien. Alleen Katherine, Christine en Sonja gingen in eerste instantie naar Zwitserland, Bettina bleef met Dorine achter in New York in de hoop dat Ueli haar achterna zou reizen Het feit dat de zussen niet lang na de aankomst in Zürich in pleeggezinnen werden ondergebracht, is verdrietig. Het is duidelijk dat deze periode traumatisch geweest moest zijn voor de meisjes, want zowel de oudste zus Katherine, toen een jaar of twaalf, als Christine, weten niet meer waar ze de eerste dagen op Europese bodem verbleven.

Het leeftijdsverschil tussen Sonja en haar zussen is groot, met haar tweede zus scheelt ze al zeven jaar. Maar ook tussen Katherine, Bettina en Christine blijken de verschillen in hoe ze deze periode beleefd hebben aanzienlijk. De een legt de schuld bij de vader, de ander bij de moeder. De een sloot zich af voor het gezinsleven, de ander hing juist erg aan één van de ouders. Het meest frappante is dat er in deze familie gewoonweg nooit eerder over gepraat is, maar tegelijkertijd is dat juist ook heel universeel. Hoeveel gezinnen zijn er niet waarin struisvogelpolitiek beoefend wordt, met alle negatieve gevolgen van dien? Schaamte speelt daarin een grote rol, dus in die zin is het knap dat Sonja Wyss haar familie voor het blok heeft gezet om duidelijkheid te scheppen.

Maar maakt dat ‘Farewell Paradise’ tot een goede documentaire? Ja en nee. De geschiedenis van de familie Wyss is – afgezien van de tegenstelling tussen de woonomgeving – niet zo heel afwijkend van dat van andere verdrietige scheidingen. Je moet maar zin hebben om anderhalf uur lang naar het verhaal van een jouw onbekend gezin te luisteren. Maar het belang van communicatie en eerlijkheid in een relatie, of dat nu tussen man en vrouw, tussen ouders en kind of tussen broers en zussen onderling is, is met deze documentaire onomstotelijk bewezen. De jonge actrice Nina Wyss, Sonja’s dochter, stelt min of meer de meest wezenlijke vraag aan het eind van de film. Leren we van de fouten van onze ouders?

Monica Meijer

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 29 oktober 2020