Fedora (1978)

Recensie Fedora CinemagazineRegie: Billy Wilder | 116 minuten | drama, romantiek | Acteurs: William Holden, Marthe Keller, Hildegard Knef, José Ferrer, Frances Sternhagen, Mario Adorf, Stephen Collins, Henry Fonda, Michael York, Hans Jaray, Gottfried John, Arlene Francis, Jacques Maury, Christine Mueller, Ellen Schwiers, Ferdy Mayne

‘Sunset Boulevard’ (1950), één van Billy Wilders bekendste en meest gewaardeerde films, vormt een (onofficieel) thematisch tweeluik met het veel minder bekende ‘Fedora’ (1978). Beide films werpen een kritisch oog op Hollywood en het sterrendom, en in beide films speelt William Holden de mannelijke hoofdrol. In ‘Sunset Boulevard’ draait het om een door Gloria Swanson gespeelde ster uit het tijdperk van de stomme film, tot wie het maar niet wil doordringen dat haar hoogtijdagen ver achter haar liggen; in ‘Fedora’ volgen we een filmdiva uit het studiotijdperk van de jaren veertig en vijftig, die de strijd met het jeugdigheidsideaal in Hollywood niet wil verliezen. Billy Wilder en zijn trouwe schrijfpartner I.A.L. Diamond schreven het verhaal met Marlène Dietrich in gedachten voor de titelrol en Faye Dunaway voor de rol van haar dochter. Maar La Dietrich vond het boek waar het scenario op gebaseerd was, geschreven door Tom Tryon, abominabel slecht en weigerde mee te werken. Het zat Wilder sowieso niet mee; zijn vorige film – ‘The Front Page’ (1974) – was geflopt en het publiek bleek niet bepaald warm te lopen voor de reeks films over het klassieke Hollywood die recent in de bioscopen waren verschenen (onder meer ‘Gable and Lombard’, ‘Goodbye, Norma Jean’, WC Fields and Me’ (alle uit 1976) en ‘Bud and Lou’ (1978)). Om die reden kreeg Wilder de film niet gefinancierd bij United Artists. Gelukkig voor hem kwam er geld van Duitse investeerders, zodat ‘Fedora’ tóch gemaakt kon worden.

Fedora (voormalig model Marthe Keller) is een van de grootste filmsterren van de eeuw. Al twaalf jaar leeft ze echter als een kluizenaar op een piepklein en van de buitenwereld afgesloten eilandje voor de kust van het Griekse Corfu, met een merkwaardig en kleurrijk gezelschap bestaande uit de invalide Oost-Europese gravin Sobryanski (Hildegard Knef), dokter Vando (José Ferrer) en huishoudster Mrs. Balfour (Frances Sternhagen). Ondanks dat ze inmiddels op leeftijd moet zijn, ziet Fedora er nog altijd jeugdig uit. Als de film begint, zien we hoe ze zichzelf voor een trein werpt. Eén van de mensen die haar de laatste eer komt bewijzen tijdens haar herdenkinsgdienst, is de inmiddels op leeftijd zijnde Hollywood-filmproducent Barry ‘Dutch’ Detweiler (William Holden), met wie Fedora in een grijs verleden een onenightstand had. Hij haalt herinneringen op over hoe hij Fedora twee weken voor haar onfortuinlijke dood opzocht in haar gebarricadeerde villa, met de bedoeling haar over te halen nog één keer in een film te spelen (een moderne versie van ‘Anna Karenina’). Het was niet eenvoudig haar te spreken te krijgen, maar in de vluchtige gesprekken die de twee hebben, vertelt ze hem dat ze gevangen gehouden wordt door de gravin, dokter Vando en Mrs. Balfour. Wanneer hij probeert haar te helpen ontsnappen aan haar onderdrukkers, wordt Detweiler neergeslagen. Pas een week later ontwaakt hij, waarna hij het nieuws krijgt van Fedora’s dood. Tijdens de begrafenis eist hij opheldering van het geheimzinnige trio.

‘Fedora’ is Billy Wilders een na laatste film, voor hij in 1981 na het matig ontvangen ‘Buddy, Buddy’ met pensioen zou gaan. Dat de oude meester al een beetje over zijn hoogtepunt heen was, is te merken aan ‘Fedora’, dat minder scherp en cynisch is dan veel van zijn eerdere films. De kritiek op het reilen en zeilen in Hollywood, en vooral de fixatie op de eeuwige jeugd, is er wel degelijk. ‘Jean Harlow en Marilyn Monroe hebben het goed bekeken’, zegt Fedora op een gegeven moment; door hun vroege overlijden hebben zij de eeuwige jeugd. Het feit dat acteurs een langere houdbaarheidsdatum hebben dan actrices is nog altijd actueel; in dat opzicht is dit een typische Wilder-film, omdat hij altijd films heeft gemaakt met thema’s die universeel en van alle tijden zijn. In stijl, toon en tempo is ‘Fedora’ minder van deze tijd; de film is vrij klassiek verteld, bij vlagen nogal stroperig en traag en de rake oneliners die Wilders werk zo kenmerken zijn er wel, maar in bescheidener getale en minder venijnig. Holden schitterde niet alleen in ‘Sunset Boulevard’, maar ook in ‘Stalag 17’ (1953, de film die de acteur zijn enige Oscar opleverde) en ‘Sabrina’ (1954) van Wilder en komt hier degelijk en sympathiek (maar wel een tikkeltje naïef) voor de dag. Het lijkt erop dat hij zich amper hoeft in te spannen om de rol van Barry Detweiler neer te zetten. Keller heeft niet de uitstraling die een iconische filmster zou moeten voorstellen; bovendien is het mysterie dat de kijker samen met Barry moet zien te ontrafelen behoorlijk voorspelbaar. Het gezelschap rond Fedora is zo bont en excentriek, dat het ongeloofwaardig wordt. Daarnaast is de vertelstructuur die Wilder toepast onlogisch en onnodig verwarrend.

Billy Wilder maakte met ‘Fedora’ een film waarin hij enerzijds met warmte en weemoed terugkijkt op die goede ouwe tijd in het klassieke Hollywood, en anderzijds met een verbitterde glimlach toeziet op wat er van die wereld is terechtgekomen. Ondanks een gebrek aan scherpte, een traag tempo en de merkwaardige vertelstructuur, weet Wilder onze aandacht vast te houden. Dit komt voor een belangrijk deel op het conto van veteraan William Holden, die zonder al te veel moeite zijn legendarische rol uit ‘Sunset Boulevard’ nog eens dunnetjes overdoet.

Patricia Smagge

Waardering: 3

Bioscooprelease: 7 december 1978