Figner: The End of a Silent Century (2006)

Regie: Nathalie Alonso Casale | 90 minuten | drama | Acteurs: Edgar Figner, Julia Figner, Sergei Figner, Tamara Figner, Arina Baranova, Rashida Bigbova, Dmitri Bigbow, Dmitri Gregoriev, Daria Konstantinova, Evgenii Mercuriev, Anzhelika Nevolina, Albert Poliakov, Mikhail Sherbakov, Yuri Suzdaltzev, Tatyana Tkach, Sergei Vinokurov, Alexander Yudin

‘Figner: The End of a Silent Century’ is een surrealistisch getinte film die feit en fictie vermengt. De film is documentair van opzet, maar geen echte biografie en deels vooral een filmfantasie en filmische droom over het leven van Edgar Figner. Figner is wat je tegenwoordig foley artist noemt of in andere terminologie Geräuschmacher. Figner is de man van de geluidseffecten bij de stille film. Dat geluid kan van alles zijn: voetstappen, dichtslaande deuren, vuistgevechten en het omdraaien van iemands nek.

Edgar Figner werkt al tientallen jaren in de Russische filmwereld en heeft veel stille films van geluidseffecten voorzien. Hij is bij zoveel films betrokken geweest – waarvan ook veel fragmenten in deze film terugkomen – dat dat alleen al het zien van deze film waard is als reis door de archieven van de Russische filmgeschiedenis. Daaraan toegevoegd is het inzicht dat je krijgt in de manier waarop met uiterst primitieve hulpmiddelen geluiden worden gecreëerd. Piepende deuren, voetstappen in de sneeuw, zingende vogels of een galopperend paard: gewapend met een koffertje vol alledaagse voorwerpen geeft Figner vorm aan de meest uiteenlopende geluiden. Dit wordt op amusante wijze zichtbaar gemaakt door te laten zien hoe het geluid van het omdraaien van een nek wordt verkregen door het stukscheuren van een groene kool, of dat van een harde stomp bijvoorbeeld door het slaan op een groot stuk vlees.

Deze oude Rus woont in een zeer bescheiden eenkamerappartement in Sint Petersburg, omringd door oude fotoalbums en schilderijen. Figner stamt uit een vermaard geslacht, zijn grootvader was een bekende operazanger en zijn oudtante was betrokken bij de moord op tsaar Alexander II.

In de film wordt zijn levensloop fictief vormgegeven door hem in een treincoupé te laten plaatsnemen. Hij maakt dan een reis door het verleden, doorsneden met talloze filmfragmenten. Medepassagiers zijn (overleden) familieleden en personages uit de films waaraan hij werkte. Hun verhalen komen tot leven in een surrealistische vertelling over de Russische geschiedenis. Tegelijkertijd is hij ook gefilmd op locatie in de filmstudio.

Het vele materiaal is magnifiek gemonteerd en geeft schitterend invulling aan de gedachtenwereld van Figner. Het is een uiterst (ver)beeldende invulling van zijn overpeinzingen over zijn verleden, dat van het Sovjettijdperk en de rauwe werkelijkheid van het Russische heden. Naadloos gaat het verhaal steeds over in andere oude familiefoto’s. Hierdoor ontstaat steeds weer een nieuwe beeldende geschiedenis. De uiterst fotogenieke Russische landschappen zijn daarbij op fraaie wijze ingepast waarbij de trein door het landschap en het leven van Figner rijdt.

De kenmerkende Russische zwaarmoedigheid en de verbondenheid aan de Russische bodem (Moedertje Rusland) maken dit een bijna echt Russische film, hetgeen voor de regisseuse die zelf van Frans-Spaanse afkomst is en in Nederland opgroeide een prestatie van formaat is. Zij is zo’n vijf jaar met het maken van de film bezig geweest en heeft een jaar in Sint Petersburg gewoond. Een mengeling van (een fantasie over) zijn levensverhaal en zijn feitelijke werk waarin hij zelf de hoofdrol speelt. Zo gemonteerd dat het levensverhaal meer wordt geschapen door de regisseur dan door zijn eigen leven. Toch zijn er vele gedramatiseerde stukken waarin hij ook zijn eigen verhaal kan vertellen.

‘Figner’ is een prachtige, melancholieke en in een rustig tempo opgebouwde film voor het publiek dat regelmatig het filmhuiscircuit bezoekt. Prachtige mengeling van feit en fictie met oude zwart-wit opnamen en kleurige, sfeervolle Russische landschappen. De liefhebber van snel gemonteerde (actie)films zal er niets van zijn gading vinden. Door de eigenzinnige stijl waarin de regisseur Nathalie Alonso Casale de film vorm heeft gegeven is er een prachtig product ontstaan.

Liefhebbers van cinema pur sang: op naar het filmhuis!

Rob Veerman

Waardering: 4

Bioscooprelease: 7 september 2006