Fill the Void – Lemale et ha’halal (2012)

Regie: Rama Burshtein | 90 minuten | drama | Acteurs: Hadas Yaron, Irit Sheleg, Yiftach Klein, Ido Samuel, Yael Tal, Hila Feldman, Razia Israely, Renana Raz, Chaim Sharir, Neta Moran, Melech Thal, Michael David Weigl

‘Fill the Void’ gaat over een lief meisje dat aan het begin van de film met haar moeder de supermarkt doorloopt, op zoek naar de, door de matchmaker geschikt bevonden, huwelijkskandidaat. De in Tel Aviv wonende Shira (Hadas Yaron) is beeldschoon, maar voor haar achttien jaar nog erg jong en daardoor niet te vergelijken met het gros van haar Westerse leeftijdsgenoten. De strenge orthodox-joodse omgeving waarin zij opgroeit heeft talloze regels en tradities en Shira is niet van plan zich daaraan te ontworstelen. Daar heeft ze ook geen reden toe, want ze heeft het goed. Van onderdrukking is geen sprake: haar vader, een rabbi, laat haar vrij en ook met haar moeder Rivka (Irit Sheleg) kan ze het goed vinden. De familie is niet bepaald arm, getuige de goed geoutilleerde keuken en de royale garderobe waarover de dames in ‘Fill the Void’ beschikken.

Shira’s tien jaar oudere zus Esther is hoogzwanger van haar eerste baby, maar tijdens het Purim feest gaat het mis. Esther komt te overlijden, haar zoon Mordechai overleeft de bevalling. De weduwnaar, Yochay (Yiftach Klein), is diep bedroefd, net als de rest van de familie, maar het duurt niet lang of de gemeenschap begint vraagtekens te zetten bij de situatie. Wordt het niet eens tijd dat Yochay hertrouwt? Een aanbieding van een kennis uit België levert hem de kans op met een weduwe te trouwen. Maar dat houdt in dat Rivka haar kleinzoon niet meer zal zien en dat wil ze koste wat kost voorkomen. Er vormt zich een plannetje: wat nu als Shira met Yochay trouwt? Wat volgt is een maalstroom van twijfels, valse hoop en verkeerde verwachtingen waarin Shira en Yochay terecht komen. Shira’s plichtsbesef botst met haar romantische kleine meisjesopvatting van het trouwen van een jongen die haar leeftijd heeft en dus even onervaren is als zij. Yochays besef dat het kleine zusje van zijn overleden vrouw een stuk volwassener is dan het kind waarvoor hij haar hield, opent zijn ogen. Één opmerking van een ongetrouwde vriendin van de familie verandert Shira’s perspectief volkomen en de besluiteloosheid is weer op het nulpunt beland.

Met ‘Fill the Void’ laat filmmaakster Rama Burshtein de cultuur van ultra-orthodoxe joden zien op microniveau, een gemeenschap die zelden tot nooit belicht is in films. Alleen daarom is ‘Fill the Void’ al de moeite waard. Burshtein komt zelf uit dit milieu (ze koos bewust voor deze religie op latere leeftijd) en vond dat het tijd werd voor een eerlijke, en vooral open, blik in haar wereld. Je voelt je al gauw een leek als je de kostuums, haardrachten en de rituelen aanschouwt. Er wordt veel gezongen in de film, maar een uitleg ontbreekt. Omdat Burshtein zelf zo verweven is met de chassidische cultuur, is ‘Fill the Void’ uitzonderlijk authentiek en wordt nergens een oordeel geveld. Daar krijgt het publiek ook niet de neiging toe.

Want wat vooral duidelijk is, is dat er niemand gedwongen wordt: zowel Shira als Yochay mogen zelf hun keuzes maken, er is niemand die ze hun wil oplegt. Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van Shira en hoe zij omgaat met haar twijfels. Waar een andere filmmaker had gekozen voor een geijkte benadering, namelijk de botsing tussen Shira en haar ouders en het geloof, kiest Burshtein ervoor om het meisje gewoonweg gelukkig te laten zijn met haar levenswijze tot dan toe. Die keuze maakt ‘Fill the Void’ boeiend en complexer dan je in eerste instantie zou denken. De kijker wordt geacht zelf de laagjes te pellen zodat onderdrukte emoties bloot komen te liggen. Dat geduld zal niet iedereen op kunnen brengen: het kan voor sommige kijkers te veel neigen naar een spelletje doet-ze-het-of-doet-ze-het-niet. Ook het feit dat alles alleen maar lijkt te draaien om trouwen, kinderen krijgen en religieuze bijeenkomsten kan voor de kijker als negatief worden ervaren. Hoewel Shira in één – uiterst fraaie – scène met iets anders bezig is, is het moeilijk voor te stellen dat de hele orthodoxe gemeenschap zich uitsluitend met die zaken bezighoudt. Het recente Oostenrijkse ‘Kuma’, wat een soortgelijk thema behandelt, was daarin iets breder opgezet. De cinematografie is echter oogstrelend: de schilderachtige soft focus beelden complementeren de schitterende sets en met name de knappe, goed acterende Hadas Yaron. Het is moeilijk om je ogen van haar af te houden!

Ondanks de kleine kritiekpunten is ‘Fill the Void’ een fascinerende film. De onbekende cultuur en de gebruiken die daarbij horen en het centrale dilemma dat zo perfect genuanceerd wordt uitgebeeld maken het een productie die de in andere leefwijzen geïnteresseerde filmliefhebber niet mag missen.

Monica Meijer

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 4 april 2013
DVD-release: 5 september 2013