Film ist. a girl & a gun (2009)
Regie: Gustav Deutsch | 93 minuten | oorlog, romantiek, documentaire, geschiedenis
Filmmaker Gustav Deutsch (1962) wilde graag het fenomeen film doorgronden en startte daarom in 1995 een project, dat hij ‘Film ist’ noemde. Hij realiseerde ‘Film ist 1-6’, dat voornamelijk de technische kant van film behandelde, en ‘Film ist 7-12’, over film als vermaak en het fantasieaspect ervan. In de derde film, ‘Film ist. A Girl & A Gun’, combineert hij de twee oerthema’s geweld en seks tot een vlechtwerk dat jammer genoeg iets te lang doorgaat.
De inspiratie voor de titel komt van Jean-Luc Godards citaat dat je slechts een vrouw en een pistool nodig hebt voor het maken van een film. Nouvelle vague regisseur Godard (1930) was echter niet de eerste die dit statement deed, filmpionier David Llewelyn Wark Griffith (1875 – 1948) bezigde deze uitspraak ook al. Worden Godards films al voor het mainstream publiek als ontoegankelijk bestempeld; de montage van gerecyclede beelden die Deutsch zijn publiek voorschotelt doet daar nog een schepje bovenop. Deutsch noemt zijn film zelf een musical, maar liefhebbers van ‘Moulin Rouge’ of zelfs ‘Across the Universe’ zullen zich bekocht voelen, want een plot ontbreekt. Als in: je kunt de beelden bijna in shuffle-mode afspelen en dan nog dezelfde film zien als de oorspronkelijk montage. Bijna.
Een plot mag dan wel afwezig zijn, de film is wel gestructureerd. ‘Film ist. A Girl & A Gun’ heeft de vorm van een Griekse tragedie, door Deutsch verdeeld in vijf akten: Genesis, Paradeisos, Eros, Thanatos en Symposium. Elke akte is opgebouwd uit – met verschillende kleuren (rood, blauw, groen, geel) getinte – beelden, die hij uit elf filmarchieven verzamelde, zoals het Kinsey Institute, het Imperial War Museum en het Nederlandse Eye Film Instituut. Het zijn beelden uit de eerste 45 jaar van de cinema. We krijgen zo een collage van uniek beeldmateriaal en het is alleen al een feest om die filmopnamen te zien. Vergeten propagandafilmpjes, oorlogsfilms, obscure pornografische films (inclusief bestiale seksscènes), wetenschappelijke opnamen en drama’s die nooit zijn doorgedrongen tot het publiek: Deutsch moet wel gezegend zijn met een hele grote speurneus (of de juiste connecties!). De koppeltje duikelende kinderen, de naturisten, de scène waarin de man een kluis opent met de code E-R-O-S, de naakte vrouw die in een soort tandartsstoel een of andere vreemd experiment ondergaat, het dienstmeisje dat een flesje parfum krijgt van een begeerlijke man, de sportende mensen, de baby die borstvoeding krijgt, door het noemen van enkele scènes doe je de anderen tekort, want Deutsch heeft zijn film tot de nok toe volgepropt met bijzonder filmmateriaal.
De muziek is mooi, soms heel minimaal aanwezig, bijna als een voorzichtig geluidseffect, op andere momenten weer op de voorgrond tredend en variërend van klassiek tot symfonisch. De beelden zijn, op een enkele uitzondering na, zonder geluid, waardoor de muziek veel kans krijgt zich te profileren. Soms zet Deutsch deze ook in als komische ondersteuning, wat goed werkt.
De interpretatie van de Oostenrijkse filmmaker is vaak wel duidelijk, door zijn montage van twee verschillende filmscènes, die bepaalde gelijkenissen vertonen, geeft hij de beelden een nieuwe betekenis mee, of vergroot hij deze uit, maar soms dringt de bedoeling van Deutsch niet goed door. Het gekke is dat deze minder subtiele beelden sneller gaan irriteren, zoals in ‘Eros’ de pluimen van de plant als fallussymbool. Het mocht wel iets minder in your face. De scènes waarbij Deutsch’ opzet niet evident is boeien daarom des te meer. Toch duurt de film net iets te lang, hoe bijzonder het bronmateriaal ook is. Op een gegeven moment kun je het kijken op je horloge niet laten. ‘Film ist. A Girl & A Gun’ is als het wandelen door een antiquariaat, waarbij lang niet elke uitgave die je ziet je directe belangstelling heeft, maar waarbij je wel moet toegeven dat de boekhandelaar zijn curiosa op een eigenzinnige manier heeft geëtaleerd.
Monica Meijer