Five Years – 5 Jahre Leben – Kurnaz (2013)

Regie: Stefan Schaller | 95 minuten | drama | Acteurs: Sascha Alexander Gersak, Ben Miles, Marc Hodapp, Özkan Akdogan, Nevzet Akgül, Ayfer Akin, Sinan Al-Kurikchi, Amir Al-Sudani, Bahattin Alkan, Zafer Alkan, Engin Ambuluto, Özkan Arslan, Abbas Assaf, Hemen Atari, Ulas Ates

Als de negentienjarige Duitse Turk Murat Kurnaz – die pas recent tot zijn geloof gekomen was – in 2001 naar Pakistan reist om een Koranschool te bezoeken, heeft hij geen flauw idee welke ellende hem te wachten staat. Kort voor zijn terugkeer wordt hij gearresteerd en naar het Afghaanse Kandahar gedeporteerd, waar hij in een geheime gevangenis zwaar mishandeld wordt. Uiteindelijk brengen de Amerikanen hem naar het gevangenenkamp Guantánamo Bay op Cuba. Al snel komen zij erachter dat Murat onschuldig is. Desondanks moet hij bijna zes jaar de hel van Guantánamo Bay verdragen: verhoren, martelingen, isoleercel, eindeloze vernederingen. Pas in 2006 wordt hij vrijgelaten. In zijn boek ‘In de hel van Guantánamo – Vijf jaar in de hel van de beruchtste gevangenis ter wereld’ vertelt Murat Kurnaz zijn ongelooflijke verhaal. Dat boek werd door Stefan Schaller verfilmd tot ‘Five Years’ (‘5 Jahre Leben’) (2013).

De rol van Kurnaz wordt gespeeld door Sascha Alexander Gersak, die de fysieke en mentale vernederingen in Guantánamo Bay lijdzaam ondergaat. Desondanks bleef hij voet bij stuk houden; hij zat onschuldig vast en liet zich door de dreigementen kwellingen niet tot een bekentenis drijven. De film ‘5 Jahre Leben’ schuwt niet de afschuwelijke mishandelingen te laten zien. De focus ligt op de tweestrijd tussen Kurnaz en de onderhandelaar van het Amerikaanse leger Gail Holford (Ben Miles, bekend van de Britse komische serie ‘Coupling’), die aanvankelijk probeert het vertrouwen van zijn gevangene te winnen, om hem vervolgens te chanteren en hem zo zijn schuld te laten bekennen. Omdat Kurnaz niet van plan is iets te bekennen wat hij niet gedaan heeft, worden de fysieke en mentale kwellingen daarom flink opgevoerd.

Overigens heeft regisseur Schaller ervoor gekozen deze mishandelingen merendeels buiten beeld te laten plaatsvinden en het is de vraag of hij daarin de juiste keuze heeft gemaakt. Natuurlijk, je kunt nu je eigen fantasie de vrije loop geven. Maar Schaller is er niet heel consequent in geweest. De momenten waarop we de agressie wél in beeld te zien krijgen, zoals aan het begin, lijken namelijk uit een totaal andere film te komen. Daar komt nog bij dat Kurnaz, ondanks de tomeloze inzet van Gersak, onze sympathie nauwelijks weet te winnen. We krijgen wat flarden mee van zijn jeugd in Bremen, maar wie hij echt is – en of hij inderdaad een maand na de aanslagen, zonder zijn familie gedag te zeggen, naar Pakistan vertrok, alleen maar om een Koranschool te bezoeken – blijft een raadsel. Een verhaal over zo veel onrecht, waarin gevangenen zijn overgeleverd aan terreur en willekeur, zou immense verontwaardiging, woede en medeleven moeten uitlokken. Op papier doet Kurnaz’ verhaal dat dan ook zeker, maar deze filmversie mist jammer genoeg de overtuigingskracht om er echt een meeslepend drama van te maken.

Patricia Smagge

‘Five Years’ verschijnt dinsdag 23 februari 2016 op DVD en blu-ray. Als ‘5 Jahre Leben’ werd deze film in januari 2014 vertoond in het kader van Movies that Matter On Tour 2013/2014.