Fjord (Norway’s Magical Fjords) (2017)

Recensie Fjord (Norway's Magical Fjords) CinemagazineRegie: Jan Haft | 51 minuten | documentaire

De Noorse fjorden behoren tot de indrukwekkendste landschappen van Europa. Ruig, dynamisch en grotendeels vrij van menselijke bewoning. Hoewel de landbiotoop misschien leeg en onherbergzaam oogt, schuilt onder de golven een verrassend rijke onderwaterwereld. In ‘Fjord’ verkent de vermaarde Duitse filmmaker Jan Haft die bijzondere ecosystemen en schetst hij een intiem visueel portret van een unieke wildernis.

Natuurfilms zijn er in verschillende soorten en maten. Soms ligt de nadruk vooral op het educatieve aspect, terwijl andere documentaires vooral inzetten op actie, spanning en sensatie. In films van dit laatste type zijn dieren het gros van de tijd aan het jagen, vechten of paren. De wilde natuur is hier vooral een brute arena, waarin het leven weinig anders is dan een eeuwigdurende en genadeloze strijd op leven en dood. Deels waar, maar ook iets te eenzijdig. Vergeet bijvoorbeeld niet dat zelfs woeste roofdieren als grote katachtigen het grootste deel van de dag luieren en heel wat meer uren vredig slapend dan jagend doorbrengen. Naast de twee bovengenoemde filmstijlen is er ook nog een derde soort natuurdocumentaire, een die vooral oog heeft voor de meditatieve werking die de natuur op het gemoed van de mens kan hebben.

In ‘Fjord’ ligt de nadruk meestal op het laatste aspect. Kleurrijke onderwaterkoralen, kegelkwallen en zeenaaktslakken, duizenden kanoeten die de fjorden bezoeken om energie te tanken voor hun lange trektochten en zalmen die vanuit zee de rivier optrekken om nageslacht te produceren, ze zorgen voor epische en serene beelden die vooral de veelvormigheid en esthetische schoonheid van de natuur illustreren. De betoverende sfeerbeelden worden vaak nog eens versterkt door de feeërieke achtergrondmuziek. Wat vooral opvalt is het doelgerichte en creatieve gebruik van time-lapse. De techniek wordt ingezet om de bewegingen van trage dieren als zeesterren en zee-egels te versnellen of om de werking van de getijden mooi in beeld te brengen.

‘Fjord’ heeft niet alleen oog voor bekende natuuriconen, maar brengt ook veel buitenissige diersoorten voor het voetlicht die het grote publiek niet of nauwelijks zal kennen. Denk bijvoorbeeld aan de helmkwal (die normaal alleen op grote diepte kan overleven omdat hij niet tegen zonlicht kan, maar in de wateren rond de Noorse fjorden ’s winters ook richting de oppervlakte komt onder een beschermende ijslaag), slijmprik of Megabunus diadema, een met stekels bedekte hooiwagen. De beelden worden door verteller Nick Corkill van de nodige achtergrondinformatie voorzien, waardoor je als kijker ook iets leert over de wezens die je ziet en een idee krijgt van de rol die ze in het grotere ecosysteem spelen.

Ook voor de liefhebbers van spektakel en actie is er trouwens wel het een en ander te genieten. Zo zien we hoe orka’s en bultruggen zich laven aan het rijke aanbod van miljarden haringen. Het mooie is dat de jacht van de imposante zeezoogdieren op de enorme school vissen zowel onder water als vanuit vogelvluchtperspectief wordt gefilmd. Hierdoor winnen de scènes aan dynamiek en kracht. Een andere sequentie die de wat rauwere kant van de natuur belicht, is een gevecht tussen een aantal vrouwelijke eidereenden en een stormmeeuw. De meeuw, die begerig lonkt naar de smakelijke kuikens van de eendenmoeders, krijgt een stevige afranseling van de gevederde amazones. Een fraai shot, waarin we zien hoe een door een visnet verwonde bruinvis dood op het strand ligt onder een door het noorderlicht groenverlichte hemel, zorgt ook nog voor een vleugje dramatiek. Bovendien is het de enige verwijzing naar de mens in deze verder geheel ecocentrische film.

‘Fjord’ is een natuurfilm die de complexiteit van een bijzonder ecosysteem goed in beelden weet te vangen, vooral ook omdat er de nodige tijd en aandacht wordt gereserveerd voor wat minder tot de verbeelding sprekende dieren die wel een belangrijke rol spelen als natuurlijke recyclers of opruimers. ‘Dood doet leven’ is namelijk een credo dat in de meeste natuurlijke ecosystemen opgeld doet. Hoewel de nadruk ligt op beleving, is de film tegelijkertijd informatief en spectaculair. Voor de liefhebber van de betere natuurfilm valt er in ‘Fjord’ dan ook genoeg te beleven.

Frank Heinen

Waardering: 4

Bioscooprelease: 5 maart 2020