Flee – Flugt (2021)

Regie: Jonas Poher Rasmussen | 89 minuten | documentaire, animatie | Originele stemmencast: Daniel Karimyar, Fardin Mijdzadeh, Milad Eskandari, Belal Faiz, Elaha Faiz, Zahra Mehrwarz, Sadia Faiz, Georg Jagunov, Rashid Aitouganov, Navid Nazir, Hafiz Højmark, Denis Rivin, Vadim Nedaskovskij, Viktor Melnikov, Mikhail Belinson, Ditte Graa Wulff

Wat betekent het woord ‘thuis’ voor je? Het antwoord op de vraag waar ‘Flee’ mee begint, kan niet anders dan universeel zijn. “Het is een veilige plek, ergens waar je kunt blijven en je niet weg hoeft te gaan. Het is geen tijdelijke plek.” In een wereld waar ‘thuis’ zo ongeveer één van de belangrijkste voorwaarden voor een goed leven is, maar wat maar voor een deel van de wereldbevolking is weggelegd – door oorlog, armoede of andere narigheid, is ‘Flee’ actueler dan ooit, maar tegelijkertijd tijdloos.

De hybride vorm van documentaire en animatie die regisseur Jonas Poher Rasmussen heeft gekozen heeft niet alleen een artistieke waarde. We zien alleen een geanimeerde hoofdpersoon, die – alsof hij in een pasfotohokje zit de juiste stand voor de camera moet vinden – iets hoger, nee, toch iets lager – geïnterviewd gaat worden door de filmmaker. Deze Amin (niet zijn echte naam) is een vluchteling, die vanuit moederland Afghanistan, en een jarenlang illegaal verblijf in Rusland uiteindelijk in Denemarken terecht is gekomen. Hier heeft hij met moeite een leven op gebouwd – maar vanaf het moment dat hij Rusland verliet heeft hij moeten liegen over de omstandigheden van zijn vlucht. Deze gekozen filmstijl is dus ook ter bescherming van de hoofdpersoon en zijn familie.

‘Flee’ is grotendeels in kleur en handgeanimeerd, op een manier die nog het meest lijkt op de rotoscoop-techniek. De personages bewegen niet vloeiend, maar schokkerig, het lijkt of er frames ontbreken. Amin vertelt zijn levensverhaal aan de jongen die hij al sinds de middelbare school kent – het is voor het eerst dat hij de waarheid durft te vertellen. Bepaalde sequenties zijn in zwart/wit geanimeerd, het zijn bewust wazig gehouden beelden, simpele penseelstreken, flarden van gebeurtenissen, niet gedetailleerde gezichten, waarbij de houding van de personen op het doek meer zegt dan hun gezichtsuitdrukking.

Amin groeit op in Kabul, zijn herinneringen aan die tijd zijn liefdevol. Hij heeft warme herinneringen aan zijn moeder, weet toen al dat hij anders is – dat hij het niet erg vindt om gezien te worden in de jurk van zijn zus en dat hij houdt van aandacht. Andere gebeurtenissen zijn meer vervaagd in zijn geheugen. Het dagboekje dat hij terugvindt, dat hij geschreven heeft bij aankomst in Denemarken, biedt hem niet veel houvast. Ten eerste kan hij zijn handschrift nauwelijks teruglezen, ten tweede kent hij de taal waarin het geschreven is, Dari, bijna niet meer. ‘Flee’ is zo realistisch in deze weergave van herinneringen; zoals de bekentenis van Amin dat hij de naam niet meer weet van de jongen met wie hij uit Rusland vluchtte, maar wiens aanwezigheid zo van belang was. Dat gebeurt, maar in een publieksvriendelijkere versie van dit verhaal zou Amin niet alleen zijn naam nog kunnen herinneren, ze zouden elkaar ook zoveel jaren later weerzien.

We zien Amin ook in scènes met zijn huidige partner, Kasper. Kasper wil het liefst een huis kopen en trouwen, maar hoewel het niet met zoveel woorden gezegd wordt – Amin is goed in het ontwijken van vragen – lijkt het of Amin nog niet rijp is voor die grote stap. Hij is druk met zijn carrière, is van plan weer voor enige maanden naar de VS te vertrekken om te promoveren aan de universiteit van Princeton. Zijn homoseksualiteit heeft hij inmiddels geaccepteerd, maar dat was geen sinecure. In Afghanistan bestond er geeneens een woord voor, maar Amin realiseerde zich als kleuter al dat hij verliefd was op Jean-Claude Van Damme en dat dat eigenlijk inhield dat hoe hij was, een schande voor zijn familie was. Rasmussen heeft een humoristische manier gevonden om dit thema op een luchtige manier in de film te verweven, soms met een letterlijke knipoog.

‘Flee’ bevat momenten van intens verdriet, angst en onmacht maar wat beklijft is de ontroering en de bewondering, niet alleen voor de filmmaker, maar ook voor deze ongelooflijk dappere man, die er hopelijk in slaagt zijn verleden een plek te geven en zich ergens thuis te voelen.

Monica Meijer

Waardering: 4

Bioscooprelease: 3 maart 2022
Speciale vertoning: Kaboom Animation Festival 2022