For My Baby – Goodnight Vienna (1997)
Regie: Rudolf van den Berg | 102 minuten | drama | Acteurs: Alan Cumming, Juliet Aubrey, Frank Finlay, Elizabeth Spriggs, Serena Gordon, Hédi Temessy, Timothy Bateson, Clive Russell, Cyril Shaps, Michael Cronin, Sammy O’Grady
De Nederlandse filmmaker Rudolf van den Berg, afgestudeerd politicoloog, hield zich tot halverwege de jaren tachtig vooral bezig met het maken van documentaires. Hij deed dat niet onverdienstelijk, getuige zijn overwinning op het Nederlands Film Festival van 1982, waar zijn docu ‘Sal Santen Rebel’ met een Gouden Kalf werd bekroond. Twee jaar later was het opnieuw raak voor Van den Berg; zijn speelfilmdebuut ‘Bastille’ (1984) – naar een roman van Leon de Winter – maakte zo’n verpletterende indruk dat hem opnieuw een Gouden Kalf ten deel viel. De successen volgden elkaar daarna in rap tempo op. Van den Berg maakte onder meer de boekverfilmingen ‘Zoeken naar Eileen’ (1987) en ‘De Avonden’ (1989), scoorde een internationale culthit met de griezelfilm ‘De Johnsons’ (1992) en regisseerde de thriller ‘The Cold Light of Day’ (1994), naar een novelle van Friedrich Dürrenmatt. Echter, zoals zoveel filmmakers in Nederland kostte het Van den Berg steeds meer moeite om geld los te peuteren bij het filmfonds. Uit onvrede trok hij daarom eind jaren negentig naar de VS.
Kort voor zijn vertrek naar Hollywood maakte de regisseur het barokke drama ‘For My Baby’ (1997), over de nasleep van de Holocaust. De Schotse acteur Alan Cumming speelt Daniël Orgelbrand, een Weense stand-up comedian van joodse komaf. Zijn familie gaat gebukt onder het drama van de Holocaust. Zijn zus Hannah, die Daniel eigenlijk nooit gekend heeft, kwam daarbij om het leven. Zijn vader Joshua (Cyril Shaps) vormt met zijn oude vriend Max (Timothy Bateson) een team dat oorlogsmisdadigers opspoort en hen voor het gerecht probeert te slepen. Zijn moeder Martha (Hédi Temessy) heeft het verlies van haar dochter nooit kunnen verwerken en is in een tehuis beland, waar ze haar dagen als kasplantje slijt. Om zijn moeder – die hem altijd heeft afgewezen – tegemoet te komen verkleedt Daniël zich als Hannah wanneer hij haar opzoekt. Dat doet hij tevens op zijn eigen schuldgevoel, dat hem regelmatig uit zijn slaap houdt, te sussen. Op een dag ontmoet hij de naïeve Amerikaanse Lilian (Juliet Aubrey), die naar Wenen is gekomen om carrière te maken als operazangeres. De twee worden verliefd en het geluk lijkt Daniël eindelijk eens toe te lachen. Hij besluit voorgoed af te rekenen met zijn ‘alter ego’ Hannah. Maar zijn verleden achter zich laten blijkt niet zo gemakkelijk als hij dacht. Zeker niet als Lilian ontdekt dat haar vader, van wie ze jaren vervreemd was, een oude nazi blijkt te zijn.|
‘For My Baby’ (internationale titel ‘Goodnight Vienna’) ging in première tijdens het Nederlands Film Festival van 1997, waar Van den Berg zijn derde Gouden Kalf in ontvangst mocht nemen. Toch heeft het nog bijna drie jaar geduurd alvorens de prent in de Nederlandse zalen ging draaien. Geldproblemen en onderlinge onenigheid tussen distributeurs, regisseur en producenten lagen daaraan ten grondslag. Bovendien kreeg de film al gauw het stempel ‘controversieel’, wat voor sommige geïnteresseerde distributeurs reden was om af te haken. Pas na bijna drie jaar vond Van den Berg een geschikte uitgever en in 2000 kon de film dan eindelijk in de zalen gaan draaien. Was deze film al dat getouwtrek eigenlijk wel waard? Eigenlijk niet. Hoewel de prent ambitieus is van opzet en de thematiek interessant is, slaat Van den Berg regelmatig door in overdadig drama en schreeuwerigheid. Vooral tegen het einde toe gaat hij té vaak over de schreef. Volgens de regisseur vertelt ‘For My Baby’ niet louter het verhaal van de nasleep van de Tweede Wereldoorlog op de joodse bevolking, maar kun je het thema veel breder trekken. “De boodschap is dat je stikt als je je kop in het zand steekt. De hoofdpersoon wil niks over vroeger weten, wat hem opbreekt. Dat is een universeel inzicht dat iedereen kan begrijpen”, zegt hij in een interview met Filmkrant.
Daar heeft Van den Berg absoluut gelijk in. Maar de manier waarop hij dit heeft uitgewerkt zal bij lang niet iedereen de juiste snaar raken. De regisseur maakt gebruik van pompeus melodrama en laat de film bovendien heen en weer zwiepen tussen verschillende genres; drama, romantiek en zelfs een vleugje occultisme (getuige de geesten uit het verleden die regelmatig de kop op duiken). Een mix van verschillende genres kán werken, maar dan moet er wel een balans zijn en die ontbreekt in ‘For My Baby’ jammerlijk. Het acteerwerk is over de breedte heel behoorlijk. De wat verwijfd ogende Alan Cumming (‘Eyes Wide Shut’, 1999) is een logische keuze voor de rol van de schizofrene Daniël; het verbaast je niets dat hij zo nu en dan vrouwenkleding aantrekt. Bovendien is het groteske drama rond zijn personage ook wel aan hem besteed. Het is alleen erg moeilijk om met hem mee te leven, hoe goed Cumming ook zijn best doet. Daniel Orgelbrand is namelijk zo’n onsympathiek en zelfingenomen sujet dat het je eigenlijk geen barst kan schelen hoe het met hem afloopt. En dat zal niet bepaald de bedoeling zijn geweest van Van den Berg. De larger than life figuur van Orgelbrand, gecombineerd met de zwaar aangezette muziek van Bob Zimmerman (niet te verwarren met Robert Zimmermann, alias Bob Dylan!) is een beetje teveel van het goede… Op het prima camerawerk van de Hongaar Gábor Szabó is weinig aan te merken.
Voor Van den Berg is ‘For My Baby’ een film over het accepteren van troost, wat zich vooral uit in de moeizame relatie tussen Daniël en zijn moeder. “Je kunt iemand niet dwingen om van je te houden”, aldus Van den Berg. Een mooi thema dat zonder twijfel recht uit het hart van de regisseur komt, maar in de uitwerking slaat hij de plank mis. Je moet er misschien van houden, van zware thema’s als leven, dood, liefde en schuld die je in een overdadig sausje van barok drama haast verstikken. ‘For My Baby’ is een film die hevig hád kunnen ontroeren, als hij ook maar een tíkkeltje luchtiger was geweest. Nu blijft alle oprechte emotie jammer genoeg verscholen onder een flink plakkaat theatrale potsierlijkheid.
Patricia Smagge
Waardering: 2
Bioscooprelease: 19 oktober 2000