Forza Bastia (2002)
Regie: Jacques Tati, Sophie Tatischeff | 26 minuten | korte film, documentaire
Geldend als de laatste film van Jacques Tati, geschoten in 1978 en in 2002 samengesteld en in complete vorm uitgebracht door dochter Sophie, is ‘Forza Bastia’ een amusant portret van de supporters van een Corsicaans voetbalteam, dat in 1978 PSV Eindhoven ontving voor de finale van de UEFA Cup.
Jacques Tati, zelf een groot voetbalfan – deels aangestoken door het enthousiasme van zijn regisserende vriend (en Ajax-supporter) Bert Haanstra – maakte de film op verzoek van vriend Gilberto Trigano, de toenmalige voorzitter van SC Bastia. Tati richt zijn camera vooral op de supporters – zo ongeveer de gehele bevolking van Corsica, zo lijkt het – en besteedt minstens zoveel tijd aan de voorpret en de aanloop naar de wedstrijd als aan de daadwerkelijke wedstrijdperiode.
Het is erg leuk om te zien hoezeer deze voetbalfinale leeft bij de lokale bevolking. Het was ook voor het eerst dat een club uit Corsica in de UEFA-finale terecht was gekomen en deze gebeurtenis alleen is al reden voor een feestje. Het is alsof Bastia de kampioenstitel al binnen heeft, met taferelen op straat die terug doen denken aan de Nederlandse EK-overwinning in 1988: er is veel getoeter op straat, er wordt met vlaggen gezwaaid (blauw-wit gekleurd, in dit geval) op fietsen, brommers, en vanuit klokkentorens, en het wordt door iedereen gevierd, van jongens en meisjes tot oude vrouwen aan toe. Er worden vlaggen opgehangen aan bouwsteigers, aan het kruis op het dak van een kerk, en velen hullen zich in clubtenues of in ieder geval kleren met de juiste kleuren. Er is zelfs een klein hondje met een gebreid, blauw-wit jasje en mutsje. De tegenstander wordt natuurlijk ook “gedist”. Zo komt er een auto voorbij met een gieremmer op het dak gebonden, met een bordje erbij met de tekst: “Eindhoven, voici ta coupe!” (“Eindhoven, hier is je cup!”).
Deze focus op, en stille observaties van echte mensen in een non-fictie film, doet denken aan het werk van Haanstra: de jongetjes die met rotjes spelen die maar niet afgaan; het meisje dat beteuterd kijkt omdat ze haar ratel maar niet aan de praat krijgt terwijl het de kinderen even verderop wel allemaal lukt; en de gespannen gezichten en veelheid aan emoties bij de toeschouwers die getuige zijn van de wedstrijd, zowel in het stadion als in een plaatselijk café, waar alles op televisie wordt bekeken.
Een “mooie” dramatische bijkomstigheid is dat de wedstrijd afgelast dreigt te worden vanwege de hevige regenval. Voor aanvang barst het van de plassen op het veld en men is druk bezig het water met emmers en een soort zandzakken te absorberen en af te voeren terwijl lijnentrekkers alle markeringen goed zichtbaar proberen te houden. Het publiek blijft echter onvermoeibaar toeteren en met vlaggen wapperen. Gewoon even wat regenkleding aantrekken, of jezelf in een zeil hullen en onder een paraplu gaan zitten en je kunt verder kijken.
Gelukkig gaat de wedstrijd door, al is dit het spel uiteindelijk waarschijnlijk niet ten goede gekomen. De euforie kon zich ook niet echt voortzetten na de wedstrijd vanwege het uitblijven van doelpunten. Na de wedstrijd druipen zowel spelers als toeschouwers af en er wordt nog heel even getoond hoe leeg het er de volgende dag in de buurt van het stadion uitziet, met slechts nog wat rommel van de avond ervoor als getuige van de wedstrijd. Misschien waren meer beelden van de supporters na de wedstrijd wel aardig geweest, omdat zij ook de rest van de film centraal stonden, maar deze leegte en stilte biedt ook wel een poëtisch contrast met wat voorafging.
Verrassend is ‘Forza Bastia’ wellicht niet, maar deze bescheiden sfeertekening van voetbalsupporters, of misschien wel van een groter saamhorigheidsgevoel van een volk, is zeker de moeite waard. Tegelijkertijd erg lokaal en heel universeel. Fijn dat de voltooide film, ondanks de voortijdige dood van Tati, toch nog het levenslicht heeft kunnen zien.
Bart Rietvink
‘Forza Bastia’ verschijnt dinsdag 25 februari 2014 op DVD en blu-ray (‘Jacques Tati – De complete collectie’).