Foxtrot (2017)

Recensie Foxtrot CinemagazineRegie: Samuel Maoz | 114 minuten | drama | Acteurs: Lior Ashkenazi, Sarah Adler, Yonathon Shiray, Shira Haas, Yehuda Almagor, Ilia Grosz, Sabine Helstorff, Danny Isserles, Irit Kaplan, Imani Reiser, Karin Ugowski

Sinaasappelen en dode soldaten. Dat is volgens filmmaker Samuel Maoz (winnaar van de Gouden Leeuw op het filmfestival van Venetië met ‘Lebanon’, 2009) zijn land Israël in vier woorden. Toen zijn oudste dochter naar de middelbare school ging, nam ze vaak een taxi omdat ze altijd te laat was voor de bus. “Dat kostte ons nogal wat geld, dus op een ochtend werd ik boos op haar. ‘Je neemt maar gewoon de bus, net als iedereen’, zei ik haar. En als ze dan te laat zou zijn, dan was ze maar te laat. Misschien moest ze het op een harde manier leren om op tijd haar bed uit te komen. Een half uur nadat ze vertrokken was, zag ik op het nieuws dat een terrorist zichzelf had opgeblazen in lijn 5, háár lijn. Tientallen mensen waren omgekomen. Ik kon haar telefonisch niet bereiken omdat het netwerk overbelast was. Een half uur later stond ze, godzijdank, weer in de woonkamer. Ze had de bus gemist die geëxplodeerd was. Ze zag hem wegrijden en besloot te wachten op de volgende. En dan zeggen ze dat ik van geluk mag spreken omdat ik dochters heb…”



Het voorval inspireerde Maoz tot het maken van zijn film ‘Foxtrot’ (2017), vernoemd naar de dans die we allemaal maken met ons noodlot. ‘Foxtrot’ is een meeslepende familietragedie die bestaat uit drie hoofdstukken waarin dat noodlot een cruciale rol speelt. De kans dat je met opzet omkomt is even groot als de kans dat dit per ongeluk gebeurt, zo leren we. De familie Feldman krijgt een vreselijke mededeling: zoon Jonathan, die diende in het Israëlische leger, is omgekomen. Moeder Dafna (Sarah Adler) stort spontaan neer en krijgt onmiddellijk een kalmeringsmiddel toegediend door de militair die het slechte nieuws komt brengen. Vader Michael (Lior Ashkenazi) slaat dicht vanwege zijn onderdrukte woede. Hij krijgt instructies dat hij elk uur een glas water moet drinken, tegen de shock, of hij nou dorst heeft of niet. Een paar uur later duiken de militairen weer op in huize Feldman, om schoorvoetend te moeten toegeven dat er een blunder begaan is. Er is inderdaad een Jonathan Feldman gestorven, maar niet de zoon van Dafna en Michael. Het maakt Michael nóg bozer dan daarvoor: ‘Mijn zoon was vijf uur lang dood’, tiert hij. Blijkbaar wordt er nogal achteloos met mensenlevens omgegaan in het leger.



In het tweede hoofdstuk wordt de beklemmende woning van de Feldmans – en de toneelachtige setting – ingeruild voor het surrealistische, desolate maanlandschap aan de noordgrens waar vier jonge soldaten een wegversperring bewaken. Eén van hen blijkt Jonathan Feldman (Yonatan Sharay) te zijn. Maoz laat ons even in het ongewisse of het de ene Jonathan Feldman is, of de andere. Kijken we hier naar een flashback of verplaatsen we ons uitsluitend naar een andere locatie? Om het de kijker makkelijk te maken, zegt één van de jongens op een gegeven moment ook nog: ‘Alles wat je hier ziet, is een illusie’. De soldaten vervelen zich te pletter in dit uitgestorven gebied. Er komen amper auto’s langs. Voor een verdwaalde kameel halen ze de hefboom nog wel eens op; een dier doet geen kwaad. Maar als er dan een auto met jonge Arabieren langskomt, staan ze zo op scherp dat ze wat al te kordaat reageren op een onverwachte gebeurtenis. Met alle gevolgen van dien.

In de derde akte komen alle puzzelstukjes bij elkaar. Waar het eerste hoofdstuk voornamelijk vanuit het perspectief van vader Michael wordt verteld, en het tweede vanuit het oogpunt van Jonathan, kijken we in het slotstuk voornamelijk vanuit het gezichtspunt van Dafna naar de gebeurtenissen. Hoe ga je om met verlies? Alle esthetiek van de eerste twee hoofdstukken worden overboord gegooid; hier draait het puur om de emoties. En die komen als een bom binnen. Het is zonde om te verklappen hoe de vork in de steel zit, maar Maoz keert terug naar het appartement van de Feldmans en toont hoe de tragiek van collectieve pijn en woede van een land overgedragen wordt van vader op zoon en van moeder op dochter. Het is een vicieuze cirkel van nodeloos verlies die maar moeilijk doorbroken kan worden. Symbolisch is dan ook de trailer van de vier soldaten, die langzaam wegzinkt in de grond. Elke dag rollen de jongens een blikje vlees van de ene naar de andere kant, en elke dag is het blikje sneller aan de overkant: de wereld is uit evenwicht – en elke dag wordt het erger.

‘Foxtrot’ is veel meer dan een ongemakkelijke kijk in het leven van een gemiddeld Israëlisch gezin dat te maken krijgt met verlies en rouw; deze film toont hoe diep geworteld de dood in de Israëlische samenleving zit. Het begint namelijk al bij Michaels moeder, een overlevende van Auschwitz. Gezien de complexe historie van het land en zijn volk, leeft er een bizar gevoel van goedkeuring en acceptatie voor een wereld waarin het leger zich zo nadrukkelijk laat gelden. Terwijl dat zonder uitzondering tragedie met zich meebrengt. Maoz maakte een ijzersterke triptiek, waarbij alle drie de hoofdstukken hun eigen toon en stijl hebben, maar die wel perfect op elkaar aansluiten. Zijn dappere, confronterende aanpak is recht voor zijn raap en hartverscheurend.

Patricia Smagge

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 12 april 2018
VOD-release: 8 augustus 2018
DVD-release: 8 augustus 2018