Free in Deed (2015)

Regie: Jake Mahaffy | 100 minuten | drama | Acteurs: David Harewood, Edwina Findley Dickerson, Kathy Smith, Helen Bowman, RaJay Chandler, Alex Coker, Geoff Falk, Jan Falk, Porsha Ferguson, Preston Shannon, Jon W. Sparks

Het is een bekend fenomeen in achterstandswijken in de Verenigde Staten; storefront churches. Gebouwen die ooit dienst deden als winkel- of bedrijfspand zijn omgetoverd tot religieuze toevluchtsoorden, compleet met verrijdbare kansel en honderden stoeltjes. Niet zelden vervult zo’n storefront church een centrale, bindende rol in een arme Afro-Amerikaanse gemeenschap, waar men een sterke behoefte heeft aan een leider. Het is een vangnet in een samenleving waar niet iedereen dezelfde kansen en mogelijkheden heeft. Mensen worden er gehoord en kunnen hun ervaringen met de strijd die ze in het dagelijks leven voeren, delen met anderen. Voor wie er niet komt is de wereld van de storefront church een groot mysterie. De film ‘Free in Deed’ (2015) van Jake Mahaffy, gebaseerd op ware gebeurtenissen, biedt een zeldzaam inkijkje achter de deuren van zo’n kerk, en toont niet alleen de positieve kanten van zo’n verzamelplaats voor minderbedeelden, maar ook de gevaren die er op de loer liggen.

Edwina Findley speelt Melva Neddy, een vrome, alleenstaande moeder van twee kinderen die het verre van eenvoudig heeft en de wanhoop nabij is. Vooral met haar oudste, de achtjarige Benny (indrukwekkend debuut van RaJay Chandler), die een autistische stoornis heeft en gekweld wordt door inwendige pijnen die artsen niet kunnen plaatsen, heeft ze veel te stellen. De jongen heeft zo’n last van zijn pijnen, dat hij zichzelf verwond. Hij weet niet hoe hij er anders mee moet omgaan. Dat baart zijn moeder ernstige zorgen, zeker wanneer ook Benny’s jongste zusje Etta (Zoe Lewis) het gevaar loopt om door haar broer aangevallen te worden. Medicatie brengt slechts kortstondige verlichting, en aangezien ze bij diverse zorginstellingen nul op het rekest krijgt, richt ze zich op de plek waar ze wél welkom is: de kerk. En in haar geval een storefront church. Een kerk die niet echt valt onder te brengen onder een bepaald gezindte, omdat ze onafhankelijk opereert. De bisschop van dienst (Preston Shannon) levert intense evangeliën en indringende preken af. In die kerk ontmoet Melva Abe (David Harewood), een in zichzelf gekeerde loner die constant op zoek is naar verlossing. En zelfverklaard gebedsgenezer bovendien, die meent Benny te kunnen genezen van de ‘demonische krachten’ die hem in hun greep houden.

‘Free in Deed’ is een sobere, eenvoudige vertelling, die geïnspireerd werd door het ware verhaal rond Ray Hemphill, pastoor in Milwaukee die in 2003 veroordeeld wegens kindermishandeling, nadat hij een duivelsuitdrijving deed bij een achtjarig kind. Wat de film rijker maakt dan je op het eerste gezicht zou zeggen, is het feit dat Jake Mahaffy (die tevens het scenario schreef) verder kijkt dan alleen dit specifieke geval. Hij richt zijn blik ook op de sociale voedingsbodem waar dit soort praktijken kunnen plaatsvinden. Hoe kunnen mensen zo wanhopig raken dat ze openstaan voor excorsisme, dat ze het zelfs als enige redmiddel zien? Hoewel de film onmiskenbaar een seculiere insteek heeft, wordt nergens met een verwijtende vinger gewezen. De geloofshuizen in arme wijken zijn van cruciaal belang voor minderbedeelden – of ze nu zwart, blank, latino of wat dan ook zijn – omdat mensen er steun, troost, solidariteit en hoop vinden. En dat wordt, waar mogelijk, onderstreept. Al kan de milde blik van de regisseur ook (deels) beïnvloed zijn door het feit dat grote delen van de film opgenomen zijn in de kelderkerk van Faith Temple- grondlegger Prophetess Libra, die tevens een rol speelt in de film. Mahaffy is echter wel sceptisch, ten aanzien van onvoorwaardelijke en volledige toewijding aan het geloof, maar zeker ook ten aanzien van de rol van de maatschappij als geheel.

Deze grotendeels met amateurs gespeelde film wordt gedragen door drie krachtige centrale performances, onder wie van de enige twee professionele acteurs. Met name Edwina Findley springt eruit als de wanhopige maar toegewijde moeder, die zo vaak bot vangt bij instanties dat je het eigenlijk wel kunt begrijpen dat ze doorslaat. David Harewood zet knap een ondoorgrondelijke man neer die enerzijds de beste bedoelingen heeft, maar anderzijds compleet in de ban is waanideeën. De jonge Chandler levert met name op fysiek vlak bijzonder knap werk; we voelen niet de pijnen die hij voelt, maar kunnen er zeker iets bij voorstellen. Ten slotte speelt ook de stad Memphis een dragende rol; de stad, en het leven in de schaduw dat deze mensen leven, werd op grimmige, authentieke wijze vastgelegd door cinematografe Ava Berkofski – let maar eens op de details! ‘Free in Deed’ is een knap gemaakte, sterk geacteerde en meeslepende film, die je niet in de koude kleren gaat zitten.

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 31 maart 2016