Fresa y chocolate (1994)
Regie: Tomás Gutiérrez Alea, Juan Carlos Tabío | 108 minuten | drama, komedie | Acteurs: Jorge Perugorría, Vladimir Cruz, Mirta Ibarra, Francisco Gattorno, Joel Angelino, Marilyn Solaya, Andrés Cortina, Antonio Carmona, Ricardo Ávila, María Elena del Toro, Zolanda Oña, Diana Iris del Puerto
‘Fresa y chocolate’ (1994) is in meerdere opzichten een opmerkelijke film. Zo was het destijds de eerste film uit het communistische Cuba die een commerciële release kreeg in de Verenigde Staten. De film werd bovendien direct genomineerd voor de Oscar voor beste buitenlandse film. Regisseur Tomás Gutiérrez Alea, die zijn carrière ooit begon als aanhanger van Fidel Castro en voor de rebellenleider documentaires maakte van en over de revolutie, geeft in ‘Fresa y chocolate’ openlijk kritiek op Castro’s regering en haar intolerantie jegens andersdenkenden. Zo werd het althans vanuit de westerse wereld gezien. Je vraagt je af hoe de regisseur wegkwam met het maken van zo’n kritische film. Cubaanse bannelingen in Miami zien Gutiérrez’ film echter als propaganda, juist omdat ‘Fresa y chocolate’ je het idee geeft met zulke kritiek weg te kunnen komen. De film werd bovendien op Cuba met financiële steun van de overheid gemaakt. Controverse alom dus. Bovenal is dit echter een krachtig komisch drama dat speelt met de verwachtingen van de kijker. Overtuigend acteerwerk en een universele en indringende boodschap vormen de kers op de taart.
‘Fresa y chocolate’ gaat over de ontluikende vriendschap tussen twee mannen, die op het eerste gezicht erg verschillend lijken te zijn, maar meer met elkaar gemeen hebben dan ze vooraf dachten. David (Vladimir Cruz) is nog niet zo lang geleden gedumpt door zijn vriendin, die inmiddels met een ander is getrouwd. Hij is nog steeds verliefd op haar maar stort zich op zijn opleiding. David is een toegewijde marxist, maar tevens een naïeve student. Bij toeval ontmoet hij de iets oudere Diego (Jorge Perrugoria) op een terras. Hij is overduidelijk homo en schuift brutaal bij de aantrekkelijke David aan tafel om een ijsje met hem te eten. David geeft onmiddellijk te kennen niet geïnteresseerd te zijn, maar met een smoesje weet Diego hem toch mee te krijgen naar zijn appartement. Net wanneer je denkt te weten waar deze film heengaat, neemt het verhaal een onverwachte wending. Hoewel het in eerste instantie Diego’s bedoeling is om David te verleiden, bloeit langzaamaan een indringende platonische relatie tussen de twee mannen op. Diego’s huis staat vol (verboden) literatuur, kunstwerken, operamuziek en illegale sterke drank en David is daar maar wat geïnteresseerd in.
David komt ook steeds terug bij Diego, omdat een opdringerige studiegenoot hem sommeert bij zijn nieuwbakken vriend te spioneren. Misschien brengt hij hen wel op een spoor dat leidt naar antirevolutionaire figuren. Maar hoewel David Diego aanvankelijk veracht, groeien de twee langzaam naar elkaar toe. Het is in de scènes waarin ze tussen elkaars verschillen ook een enorme hoeveelheid overeenkomsten ontdekken – hun wederzijdse liefde voor het vaderland en hun thuisstad Havana bijvoorbeeld – dat ‘Fresa y chocolate’ op zijn sterkst is. Vooral dankzij fantastisch acteerwerk van Cruz en met name Perrugoria vormen deze scènes indringende emotionele hoogtepunten. Scenarioschrijver Senel Paz vond het helaas nodig om enkele weinig interessante nevenpersonages te introduceren, waaronder Davids ex-vriendin (die na haar huwelijk weer met hangende pootjes bij hem terug wil keren) en Diego’s hysterische buurvrouw – niet geheel toevallig gespeeld door de echtgenote van de regisseur – een zwaar gelovige hoer die haar zinnen heeft gezet op David en daarmee de ontluikende vriendschap tussen hem en Diego nodeloos dwarsboomt. Had hij zich beperkt tot de twee mannen, was de film nóg sterker geweest.
Visueel is ‘Fresa y chocolate’ slechts in beperkte mate interessant, al is zichtbaar veel aandacht en zorg besteed aan de aankleding van de sets. De typisch Cubaanse auto’s zijn duidelijk in beeld en de straatjes bruisen van levendigheid: Havana moest er duidelijk op zijn voordeligst uit naar voren komen. Maar in deze film is het visuele aspect duidelijk ondergeschikt aan de politieke boodschap die tot uiting komt via het personage Diego, die zijn leven in de waagschaal legt, simpelweg om zichzelf te kunnen zijn. Zowel in zijn seksualiteit als in zijn politieke voorkeuren. De figuur David leert hoe hij zijn vooroordelen opzij kan zetten en ontdekt hoe hij zijn eigen mening kan vormen, zonder zich iets aan te trekken van anderen. Beide mannen leren dat je eerste gedachten over iemand niet altijd de juiste hoeven te zijn. ‘Fresa y chocolate’ is een fascinerende film over een opbloeiende vriendschap tussen twee mannen die onder invloed van een streng regime hun weg in het leven moeten zien te vinden. Een waardevolle en leerzame kijkervaring.
Patricia Smagge
Waardering: 4
Bioscooprelease: 22 september 1994