Frozen Land – Paha maa (2005)

Regie: Aku Louhimies | 130 minuten | drama | Acteurs: Jasper Pääkkönen, Mikko Leppilampi, Pamela Tola, Petteri Summanen, Matleena Kusniemi, Mikko Kouki, Sulevi Peltola, Perrti Sveholm, Samuli Edelmann, Saara Pakkasvirta, Pekka Valkeejärvi, Susanna Anteroinen, Niklas Hellakoski, Emilia Suoperä, Jonathan Kajander, Paavo Westerberg, Zoja Sazonov, Eija Koskimaa, Jerry Wahlforss, Nora Kajantie, Batu Fere, Miska Kaukonen, Jarmo Hyttinen, Janne Virtanen, Aleksi Mäkelä, Vesa Vierikko

Drugs, alcohol, eenzaamheid, verbroken relaties, dood: ‘Frozen Land’ is geen vrolijke film. Sterker nog, in de ingewikkelde verhalen van deze film lopen alle personages flinke littekens op. Ondertussen geeft ‘Frozen Land’ wel een realistisch beeld van de Finse samenleving waarin zeker drugs, alcoholisme en eenzaamheid vaak nog grote taboes, maar ook alomtegenwoordige verschijnselen zijn. Regisseur Aku Louhimies, in 2004 al uitgeroepen tot de beste regisseur van Finland, kreeg het idee voor deze ambitieuze film na het lezen van een kort verhaal van Tolstoj, dat al eerder de inspiratie was voor andere films (o.a. ‘ L’argent’ van Robert Bresson).

Het centrale thema van ‘Frozen Land’ is dat onze daden als een kettingreactie doorwerken op de mensen om ons heen, en dat dit vooral lijkt te gelden voor het slechte wat we doen of wat ons overkomt. Een docent literatuur (Pertti Sveholm) die, hoewel de beste van de school, niet meer nodig is reageert zich af op zijn zoon Niko (Jasper Pääkkönen). Vader verkoopt de cd-speler van Niko zodat hij drank kan kopen, en als Niko protesteert wordt ie er ook nog uitgeschopt. Niko, zelf nogal een losbol, is bevriend met het jonge en idealistische stel Tuomas en Elina (Mikko Leppilampi en Pamela Tola), die Robin Hood-achtige plannen hebben met het vele geld van Elina’s vader.

Niko, die via zijn vrienden aan een vals 500-eurobiljet komt, koopt hiervan een nieuwe stereo, en geeft zo onbewust ‘het kwaad’ door. En zo komen we steeds weer nieuwe personages tegen die, meestal door hun eigen gedrag, het onheil over zich afroepen: ruwe bolster Isto (Mikko Kouki) wordt een autodief, stofzuigerverkoper en alcoholist Teuvo (Sulevi Peltola) verliest juist zijn auto en daarmee zijn laatste houvast in het leven, politieagente Hannele (Matleena Kuusniemi) werkt ondanks haar depressiviteit stug door, met desastreuze gevolgen voor haar en haar gezin (o.a. Petteri Summanen).

Al deze personages hebben op de een of andere manier iets met elkaar te maken. Het gevaar ligt dan op de loer dat de kettingreactie van daad en gevolg te onwaarschijnlijk wordt, maar ‘Frozen Land’ valt gelukkig niet ten prooi aan dit gevaar. De acht hoofdpersonages krijgen allen genoeg aandacht en ruimte om geloofwaardig en herkenbaar over te komen. Bovendien zijn de dwarsverbanden niet altijd even direct te leggen. Het is niet alsof het kwaad de mensen overkomt: men draagt er zelf, hoe klein of onbewust soms ook, aan bij. Met vaak uiteindelijk desastreuze gevolgen.

Wat hoogstens als enigszins onbevredigend zou kunnen worden ervaren, is de wat abrupte metamorfose die junkie Niko uiteindelijk ondergaat, en de te beperkte aandacht voor het lot van de tragische Teuvo, een geweldige bijrol waarvoor acteur Sulevi Peltola een Oscar zou verdienen. Maar zelfs die losse eindjes maken het verhaal (of de combinatie van verhalen) niet minder levensecht en vooral verontrustend. Het is onmogelijk om bij het kijken van ‘Frozen Land’ onbewogen te blijven.

Regisseur en scenarist Louhimies geeft ons een pessimistische kijk op de Finse samenleving, maar gaat ook verder dan dat. Deze film gaat niet alleen over de tragische gebeurtenissen in de levens van enkele Finnen. De verhalen en personen zijn (in ieder geval tot op zekere hoogte) herkenbaar voor iedereen, en voor elke maatschappij.

Daarmee wordt ‘Frozen Land’ zoals gezegd een ambitieuze film waarin de Grote Thema’s aan bod komen. Het is de grote kunst van Louhimies en zijn acteurs dat ‘Frozen Land’ niet alleen meeslepend en dramatisch is, maar ook herkenbaar, realistisch en (soms) zelfs humoristisch. Dat ‘Frozen Land’ niet uit de bocht vliegt is ook te danken aan de camera die vaak dicht op de huid van de acteurs zit, en aan de soms onverwachte editing.

Dat je op een gegeven moment als kijker wel weet dat iedereen uiteindelijk een keer aan de beurt is en er bekaaid vanaf zal komen, is weliswaar voorspelbaar, maar misschien ook wel gewoon realistisch. ‘Frozen Land’ bakt in ieder geval geen zoete broodjes om de gevoelige kijker te behagen, en dat is gedurfd.

Dat die durf loont, blijkt wel uit het grote succes van ‘Frozen Land’ in Finland zelf, waar de film over het gehele jaar 2005 als derde best bezochte film uit de bus kwam. Het is te hopen dat ‘Frozen Land’ die zegetocht ook buiten Finland zal voortzetten.

Daniël Brandsema

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 9 november 2006