Gabriëlle (2005)

Regie: Patrice Chéreau | 90 minuten | drama | Acteurs: Isabelle Huppert, Pascal Greggory, Claudia Coli, Thierry Hancisse, Chantal Neuwirth, Thierry Fortineau, Louise Vincent, Clément Hervieu-Léger, Nicolas Moreau, Rinaldo Rocco, Xavier Lafitte, Maï David, Jeanne Herry, Aude Léger, Raina Kabaivanska

De film is een bewerking van het boek van Joseph Conrad, ‘The Return’. De film begint in zwart-wit met een opening waarin Jean per trein naar huis terugkeert. Hij is gefortuneerd en ziet zich zelf als een zeer geslaagd man. Hij acht zich een intellectueel, met de juiste vrienden en kennissen en woont in een schitterend herenhuis.

Thuis leert hij dat zijn vrouw Gabriëlle hem heeft verlaten voor een andere man. Zij heeft slechts een uiterst kort afscheidsbriefje voor hem achtergelaten. Zijn wereld en de wijze waarop hij denkt alles onder controle te hebben schudt hevig en hij laat steeds maar weer opnieuw in gedachten passeren welke beweegredenen zijn vrouw zou kunnen hebben gehad. Hij is immers de perfecte partij voor haar die haar in wereldse zin alles te bieden heeft? Al in die fase van de film krijgen we inzicht in de geestesgesteldheid van de man en de wijze waarop hij denkt ook dit ‘smetje’ naar de buitenwereld te kunnen controleren. In hedendaagse termen zouden we spreken van ‘damage control’.

Hier toont zich zijn visie op zijn echtgenote: zijn vrouw was immers voor hem naar buiten toe eigenlijk een onderdeel van hem zelf, zij was een scherpe en humoristische geest en een ideale en zeer representatieve trofee. Hij ziet haar als een persoonlijk ding, beschouwt haar als een instrument dat hij in eigendom heeft. Tekenend voor de relatie is dat het huwelijk slechts in materiële zin bestaat, in technische zin bestaat het niet. Gabriëlle gruwt van zijn lichaam, op basis van zijn eis daartoe slapen zij in dezelfde slaapkamer, maar in gescheiden bedden.

Nog voordat Jean zijn conclusies heeft getrokken, keert Gabriëlle echter na enkele uren alweer terug. Haar vertrek is mislukt en zij kan slechts terugkeren naar haar luxe, maar voor haar gemankeerde bestaan. Zij keert terug voor het geboden comfort, het overige verkiest zij te verdragen. Het feitelijke steekspel kan dan beginnen.

De film concentreert zich dan geheel op de discussie tussen de beide echtgenoten en de manier waarop zij elkaar proberen te vernederen en te overtroeven.

Dit steekspel is fascinerend. Een actrice als Isabelle Huppert is een dergelijke rol op het lijf geschreven, de emotieloze gezichtsuitdrukking, de lichaamstaal zijn van grote perfectie.
Pascal Greggory speelt als bedrogen echtgenoot Jean eveneens een sterke rol, maar dan vooral die van de beledigde echtgenoot die vooral zich zelf graag hoort praten en redeneren en die probeert haar geestelijk in de tang te nemen en de toekomstige situatie zo te reguleren dat zij weer volledig aan zijn leiband loopt. Naar de buitenwereld wordt dan de schone schijn van hervonden harmonie gepresenteerd. Hij blijft daarbij als een stoomhamer op haar inpraten en redeneren.

Gabriëlle kiest voor een veel zachtere aanpak. Daar waar Jean kiest voor de harde confronterende methode, trekt zij zich als het ware terug, maar sloopt toch op vileine wijze het bolwerk dat hij van zich zelf heeft gemaakt. De wijze waarop zij dit aankleedt, mede door een vorm van introspectie met een kamermeisje en daarna een magistrale scène waarin zij hem alsnog haar lichaam aanbiedt, zijn subliem en psychologisch sterk. De mislukking van deze seksuele handeling is uiteindelijk aanleiding tot een verdergaande verwijdering tussen hen. Dat die relatie in feite al dood was, wordt hier nog eens weergaloos aangetoond.

Minder sterke punten in deze film zijn de wat gekunsteld aandoende zwart-wit scènes en de korte onderbrekingen waarbij als in de vroegere stomme film op het scherm teksten verschijnen die kennelijk de gemoedstoestand moeten weergeven. Dit heeft geen toegevoegde functie en is in feite enigszins storend.

Interessant in de film is vooral de wijze waarop Jean denkt zijn wereld te kunnen blijven beheersen, waarbij hij zijn hele karakter bloot geeft en de manier waarop Gabriëlle dit pareert. Wie zal uiteindelijk de sterkste blijken te zijn? Daarvoor zult u zelf de film moeten gaan zien.

Geen film waarbij de lach aanwezig is, ook het gegeven van een dergelijke echtelijke twist is verre van nieuw. De film is vooral in mooie beeldtaal gemaakt met messcherpe dialogen, waarvoor de aandacht volop vereist wordt. Een film vooral voor liefhebbers van psychologisch woordenspel en de typisch Franse cinema.

Rob Veerman

Waardering: 4

Bioscooprelease: 25 mei 2006