Gangs of Wasseypur (2012)
Regie: Anurag Kashyap | 320 minuten | actie, misdaad, drama, thriller | Acteurs: Manoj Bajpayee, Richa Chadda, Nawazuddin Siddiqui, Tigmanshu Dhulia, Jameel Khan, Piyush Mishra, Jaideep Ahlawat, Huma Qureshi, Zeishan Quadri, Vipin Sharma, Satyakam Anand, Aditya Kumar, Vineet Singh, Rai Kumar Yadav, Mukesh Chhabra, Anurita Jha, Harish Khanna, Murari Kumar, Vijesh Rajan, Reema Sen
‘Gangs of Wasseypur’ (2012) speelt zich grotendeels af in het stadje Wasseypur in het district Dhanbad gelegen in Jharkhand, de staat verantwoordelijk voor 40% van India’s grondstoffen. En de strijd om deze grondstoffen vormt het decor van dit familie- en misdaaddrama. Ramadhir Singh is de slechterik die na de Indiase onafhankelijkheid een aantal kolenmijnen in zijn bezit krijgt. Om zijn winst uit de mijnen te maximaliseren terroriseert hij de lokale bevolking met behulp van onbevreesde reus Shahid Khan. Shahid flapt er echter op een dag uit dat hij wel de macht wil overnemen en toevallig is Ramadhir in de buurt en hoort dit. Ramadhir laat Shahid vermoorden, maar zijn zoon Sardar ontsnapt en deze zweert wraak te nemen. Een vergelijkbaar wraakthema dus zoals in de film met de bijna gelijknamige titel ‘Gangs of New York’ (2002). Sardar Kahn neemt echter niet direct wraak maar ontwikkelt zich tot een bendeleider die van de industriële uitbuiting van Dhanbad meeprofiteert. Sardar krijgt zonen die allemaal worden meegezogen in de familievete die ruim zestig jaar zal duren. Tijdens die periode zien we Ramadir Singh en de familie Kahn zich steeds verder ontwikkelen tot maffia kopstukken die met corruptie en geweld de regio kaalplukken.
Regisseur Anurag Kashyap heeft alle zeilen bijgezet om van dit grote verhaal een epische vertelling te maken. Iets dat hij beter niet had kunnen doen. Bij epische misdaadfilms denken we al snel aan ‘The Godfather’ trilogie (1972, 1974 en 1990), die verhaalt over het wel en wee van een maffia familie uitgesponnen over drie generaties en gekoppeld aan driekwart eeuw Amerikaanse misdaadgeschiedenis. Ietwat beknoptere equivalenten zijn bijvoorbeeld ‘Goodfellas’ (1990) en ‘Casino’ (1995). Deze films nemen een turbulent stukje Amerikaanse geschiedenis en gebruiken dit als decor voor de dramatische belevenissen van een relatief groot aantal figuren die in deze geschiedenis een belangrijke maar misdadige rol hebben gespeeld. Daarnaast mogen we natuurlijk ook niet epische kanonnen als ‘Once Upon a Time in the West’ (1968) en ‘Once Upon a Time in America’ (1984) vergeten waarin wraak een belangrijke rol speelt.
Regisseur Anurag Kashyap heeft zich op alle denkbare manieren door deze films laten inspireren en dat mogen we hem niet kwalijk nemen, want dit zijn uitzonderlijk goede films, maar wel haalt hij zich nu het onvermijdelijke vergelijken op de hals; kan ‘Gangs of Wasseypur’ dit doorstaan?
Als we met het minst belangrijke aspect beginnen, namelijk de speelduur van de film, dan heeft ‘Gangs of Wasseypur’ het gewonnen. Tenminste als we ‘Gangs of Wasseypur’ als één film beschouwen, want in India is hij in twee delen uitgebracht omdat zelfs voor Indiase bioscopen vijf uur en twintig minuten te lang is. Daarmee heeft hij de oorspronkelijk versie van ‘Once Upon a Time in America’ van vier uur verslagen en duurt hij gemiddeld twee uur langer dan de andere genoemde titels. Of ‘Gangs of Wasseypur’ nu zo lang moest duren is een belangrijkere vraag en het antwoord is nee. Ondanks dat het tempo hoog ligt en er voldoende in gebeurt om de kijker bezig te houden, staat niets je in de weg om tussentijds de zaal te verlaten voor een sigaret, een bak popcorn of een uitgebreid toiletbezoek.
De reden daarvoor is tweeledig. Ten eerste, de film slaagt er niet in om ons echt te doen bekommeren om de personages. Ondanks dat de gangsters in ‘Goodfellas’ en ‘Casino’ brute schurken of geslepen bedriegers zijn, weet regisseur Scorsese toch empathie voor ze te wekken doordat we ze tot in de details leren kennen en hun scènes memorabel zijn. Joe Pesci is een afschuwelijk figuur in ‘Goodfellas’ maar zijn driftbuien zijn inmiddels klassiek. Hoe anders is het met Sardar Khan, gespeeld door Manoj Bajpayee. Sardar heeft een karakteristiek voorkomen maar zijn scènes zijn vlak en spreken weinig tot de verbeelding. Er zijn wel stukken waarin we hem leren kennen als vader en echtgenoot, maar ze zijn schetsmatig; ze geven een inzicht in zijn karakter zonder dat we hem meer in ons hart sluiten. En dat is natuurlijk vreemd omdat er tijd genoeg is voor wat meer uitwerking, maar helaas gaat een deel van die tijd naar de obligate Bollywoodmomenten waarin stoere mannen minutenlang in betovering zijn van mooie vrouwen die huishoudelijke werkzaamheden verrichten.
Ten tweede lijdt het verhaal aan het bekende Bollywoodeuvel van onmatigheid. In plaats van het verhaal toe te spitsen op het wraakthema, meandert ‘Gangs of Wasseypur’ alle kanten op. Tot op het laatst worden nog nieuwe personages en nieuwe plotwendingen geïntroduceerd en hierdoor zijn we lang voor het einde compleet verzadigd. De opbouw van de film bestaat uit een eindeloze reeks anekdotische scènes zonder rangorde: onbelangrijke scènes kunnen minuten lang duren, terwijl schijnbare sleutelscènes er in een snelle en rommelige montage van luttele seconden doorheen worden gejaagd. Het gebrek aan sturing in de opbouw zorgt ervoor dat een spanningsboog praktisch afwezig is en dat is in een film van ruim vijf uur desastreus.
Sommige scènes zijn ronduit bizar, zoals een scène waarin Faizal Kahn tijdens een aanval op zijn huis zijn familie in veiligheid brengt en vervolgens zelf tergend langzaam een tocht over de daken van zijn buren maakt om tenslotte weer voor zijn huis uit komen waar inmiddels zijn familie hem alweer opwacht. Wat de bedoeling is van dit vreemde uitstapje, wordt niet uitgelegd, maar inmiddels zijn we wel weer flink wat minuten verder en is de spanning compleet weggeëbd.
In India werd de film geroemd om het geloofwaardige acteerwerk en het grimmige realisme. Opvallend is dat het taalgebruik bijzonder expliciet is en de typische Bollywood hyperromantiek deels ontbreekt, inclusief de dansintermezzo’s. Dit alles spreekt in het voordeel van ‘Gangs of Wasseypur’, maar helaas blijft de film toch een allegaartje van stijlen zoals we dat van Bollywood kennen. Een beetje Martin Scorsese, Guy Ritchie, Danny Boyle, enzovoort. Daardoor pakt de vergelijking met de eerder genoemde titels negatief uit. ‘Gangs of Wasseypur’ is niet een film die je gezien móét hebben, tenzij je in India woont, waar hij inmiddels een moderne klassieker is.
Alberto Ciaccio
Waardering: 3
Bioscooprelease: 17 oktober 2013
DVD-release: 22 oktober 2013