Geheimen van het Derde Rijk volume 2 – Dead Men’s Secrets (2002)
Regie: Jonathan Martin, Patrick King | 240 minuten | documentaire
Er is teveel gebeurd in de Tweede Wereldoorlog om allemaal te onthouden; tegelijkertijd is vrijwel alles erover al gezegd. Toch voedt het nog steeds onze fantasie. De rol van Duitsland en haar leiders in en rond WOII spreekt misschien wel het meest tot de verbeelding. De merkwaardige figuur Adolf Hitler, die eenheid wist te smeden in Duitsland om het land en vijftig miljoen Europeanen vervolgens met zijn doodscultuur te gronde te richten, is natuurlijk een ideale personificatie van het Kwaad. Ideaal in elk geval voor deze serie drie kwartier durende documentaires van het Amerikaanse ‘History Channel’, waarvan een vijfde op de doos aangekondigde film, over Hitler’s vermeende dagboeken, niet op het recensie-exemplaar bleek te staan.
Veel van wat in de vier resterende documentaires getoond wordt is reeds lange tijd algemeen bekend: de rol van het Vaticaan in de vlucht van nazi’s naar Zuid-Amerika; de gesuggereerde vredesplannen van Engeland met Duitland in het eerste deel van de oorlog en de genialiteit van V2-ontwikkelaar Wernher von Braun. In ‘Hunting Nazi Fugitives’ en ‘The Strange Quest Of Rudolph Hess’ irriteert eerst al het tromgeroffel, de verkeerd uitgesproken Duitse namen en het samenzweerderige toontje; tevens worden er te weinig betrokkenen aan het woord gelaten. De feiten kloppen echter, het tempo is gehaast maar plezierig hoog en – al worden er geen onthullingen gedaan – de thema’s worden goed samengevat. ‘Hitler’s Vengeance Weapons’ behandelt een veel minder uitgemolken onderwerp, heeft een rustiger karakter en wint al aan autoriteit ten opzichte van de eerste twee documentaires door het opvoeren van ex-medewerkers van het Duitse raketcentrum in WOII, die nederig en nuchter hun verhaal doen. Trots zijn ze er niet op, maar Duitsland was wel degelijk de pionier van de ruimtevaart.
De beste van de vier documentaires is ‘Hitler Man & Myth’, dat uitvoerig ingaat op de achtergronden van de opkomst van Hitler. Zowel de Duitse behoeften aan een sterke leider als de invloed van gebeurtenissen in ‘s mans vormende jaren op zijn persoonlijkheid en ideologie worden adequaat geanalyseerd. Het meest opvallend is het optreden van historicus David Irving – inmiddels veroordeeld voor het ontkennen van de Holocaust, die in ‘Hitler Man & Myth’ nog eens te berde mag brengen dat elk bevel tot uitroeiing van de Joden in de nazi-archieven ontbreekt. Ook deze documentaire maakt een gedateerde indruk – hij stamt dan ook uit 1989; de andere zijn van recenter datum, maar hij is daardoor tenminste een beetje spraakmakend.
Jan-Kees Verschuure