George Harrison: Living in the Material World (2011)
Regie: Martin Scorsese | 210 minuten | biografie, documentaire | Met: Terry Gilliam, Eric Idle, John Lennon, Paul McCartney, Jane Birkin, Ringo Starr, George Harrison, Eric Clapton, Tom Petty, Phil Spector, Yoko Ono, Pattie Boyd, Dhani Harrison, Ravi Shankar, Olivia Harrison, Jeff Lynne, George Martin, Jackie Stewart, Klaus Voormann, Ray Cooper, Jim Keltner, Mal Evans, Neil Aspinall, Astrid Kirchherr, Derek Taylor
Hij werd de stille Beatle genoemd, de man die nooit helemaal uit de schaduw van zijn illustere bandgenoten John Lennon en Paul McCartney wist te treden. In tegenstelling tot drummer Ringo Starr had gitarist George Harrison moeite met die ondergeschikte rol. En helemaal onterecht was dat niet, aangezien Harrison een minstens zo getalenteerde muzikant was als Lennon en McCartney. Enkele van de mooiste Beatle-liedjes, zoals ‘Something’, ‘While My Guitar Gently Weeps’ en ‘Here Comes the Sun’ werden door hem geschreven. Toch bleef Harrison, ook of misschien juist in de jaren na het uiteenvallen van The Beatles, de meest mysterieuze van de Fab Four. In de documentaire ‘George Harrison: Living in the Material World’ (2011) probeert Martin Scorsese dat mysterie te ontrafelen. In deze 210 minuten durende film staat de stille Beatle eindelijk eens op de voorgrond.
Scorsese splitst het leven en de carrière van Harrison op in twee delen: aan de ene kant is er de tijd met The Beatles, aan de andere kant het leven daarna. Het eerste deel, dat zich gedurende de jaren zestig afspeelt, laat aan de hand van uniek beeldmateriaal, soundclips en interviews met direct betrokkenen zien hoe The Beatles zich van tienermuzikanten tot absolute wereldsterren ontwikkelden. Beelden van hun eerste successen in Hamburg maken al gauw plaats voor regelrechte Beatlemania. Het verhaal rond de vier jongens uit Liverpool mag algemeen bekend zijn, Scorsese weet het – mede dankzij nooit eerder vertoond archiefmateriaal – toch zo te brengen dat je geboeid zit te kijken en te luisteren. Hij wist illustere sprekers voor zijn camera te krijgen, mensen die op de eerste rij zaten. Natuurlijk de nog levende Beatles Ringo Starr en Paul McCartney, maar ook producer George Martin, collega Eric Clapton en de Duitse kunstenaars Klaus Voormann en Astrid Kirchherr, die vanuit Hamburg de opkomst van The Beatles van dichtbij meemaakte. Wat echter het meest tot de verbeelding spreekt zijn dagboek- en brieffragmenten van Harrison zelf en eigen opnamen vanuit de studio.
Na het uiteenvallen van The Beatles zien we hoe George steeds meer in de ban raakt van Indiase religieuze bewegingen als Hare Krishna. Het woord dat in het tweede deel van de documentaire centraal staat is dan ook spiritualiteit. Over zijn ontmoeting met de Indiase muzikant Ravi Shankar zegt Harrison: ‘Hij is de eerste persoon van wie ik onder de indruk was.’ Zijn solocarrière, die begin jaren zeventig gelanceerd werd, wordt gekenmerkt door liederen waarin vaak mantra’s verwerkt zijn. Het concert voor Bangladesh, het eerste grote benefietconcert dat ooit gegeven werd, is zo ongeveer zijn laatste muzikale hoogtepunt, want daarna is vooral zijn privéleven onderwerp van gesprek: de scheiding van Patty Boyd, die verliefd was geworden op zijn goede vriend Eric Clapton, en zijn tweede huwelijk met de Mexicaanse Olivia, met wie hij zoon Dhani kreeg (die overigens als twee druppels water op zijn vader lijkt). Opmerkelijk is dat er nauwelijks een onvertogen woord valt. Zijn buitenechtelijke relaties (met onder anderen Ringo’s eerste vrouw) blijven onbesproken en voorliefde voor cocaine wordt slechts licht aangestipt door Voormann. Verder ligt de nadruk vooral op zijn indrukwekkende vriendengroep (van wie een aantal aan het woord komt), zijn hobbies (hij produceerde onder meer Monty Python’s ‘Life of Brian’, racede met Jackie Stewart in snelle auto’s en was een bezeten tuinier) en zijn spiritualiteit. Zo af en toe waagde hij zich aan nieuwe muzikale projecten, zoals de supergroep The Traveling Willbury’s, met onder anderen Bob Dylan en Roy Orbison.
Voor fans van The Beatles is deze documentaire een fijne aanvulling op hun collectie, al zullen ze niets te weten komen dat ze niet al wisten. Want ook na het zien van ‘Living in the Material World’ blijft George Harrison een mysterie, een man van uitersten. Enerzijds multimiljonair, anderzijds antimaterialist. Enerzijds zeer spiritueel, anderzijds ontvankelijk voor zeer aardse geneugten. Scorsese duikt, zoals we van hem gewend zijn, diep in zijn onderwerp en weet niet alleen interessant archiefmateriaal op te duikelen, maar ook de grootste namen voor zijn camera te krijgen. Hij maakte met deze film een mooi levensdocument, waarin we lange tijd het idee hebben George Harrison een beetje beter te leren kennen, al zijn het toch voornamelijk loftuitingen en vereringen en had een tegengeluid (of een iets realistischere invalshoek) niet misstaan.. Uiteindelijk zijn we, als Olivia over de dood van haar man vertelt, weer terug bij af. Haar hindoeïstische benadering van de dood (dat niet het einde betekent, maar een overgang markeert) vormt een beetje een anticlimax na meer dan 200 minuten verering van de man die voor altijd het stempel ‘de stille Beatle’ zal blijven dragen. Desondanks is deze documentaire een imposant werk dat onmisbaar is in de filmcollectie van elke muziekliefhebber.
‘George Harrison: Living in the Material World’ verschijnt op 9 november 2011 op DVD en blu-ray.
Patricia Smagge