Girl With a Pearl Earring (2003)
Regie: Peter Webber | 93 minuten | drama, biografie | Acteurs: Scarlett Johansson, Colin Firth, Tom Wilkinson, Judy Parfitt, Cillian Murphy, Essie Davis, Joanna Scanlan, Alakina Mann, Chris McHallem
Van Johannes Vermeer hangt in het Mauritshuis een van zijn bekendste schilderijen; “Meisje met de parel”. De Britse schrijfster Tracy Chevalier had er als kind een poster van in haar slaapkamer hangen en ze schreef er later een boek over. Met de verfilming door Peter Webber is het doek tot leven gekomen. Het is bepaald geen cursus Teleac geworden, maar een aangrijpend verhaal over liefde en kunst in de zeventiende eeuw. De film lijkt een huwelijk tussen drama en documentaire en was daarom in goede handen van Peter Webber, die al eerder heeft laten zien dat hij die twee genres uitstekend beheerst.
Het oude linnen doek komt in drie verhaallagen tot leven. Het scenario toont als achtergrond het dagelijks leven in de zeventiende eeuw. Daarbovenop zien we hoe Vermeer als schilder te werk moet zijn gegaan en tenslotte is er het menselijk drama dat achter de beeltenis schuil kan zijn gegaan. De consequentie van die lagen is dat de personages ondiep blijven, bijna karikaturaal. Ze zijn nevengeschikt aan de rest van het verhaal dat moet worden verteld.
Oppervlakkige personages of niet, de hoofdrollen worden uitstekend vertolkt. Scarlett Johansson als het dienstmeisje Griet is een gelukkige keuze voor deze rol, alleen al vanwege haar gelijkenis met het meisje op het doek. Met hypnotiserende eenvoud speelt Johansson de onderdanige voetveeg van het huishouden van Vermeer, waarin voor haar gedurende korte tijd een gevaarlijke rol is weggelegd die haar leven zal tekenen. Tegenspeler Colin Firth (‘Bridget Jones Diary’) in de rol van Johannes Vermeer, toont een bezeten, maar somber ingehouden Vermeer. Het is ontroerend er getuige van te zijn hoe Griet de in aanvang verveelde schilder in vervoering weet te brengen en tot een artistiek hoogtepunt brengt.
Daaromheen weeft zich een deels voorspelbaar, maar indringend verhaal van intrige en jaloezie. Voor de vrouw van Vermeer, overtuigend vertolkt door Essie Davis, is de fascinatie van haar man voor de dienstmeid een doorn in het oog, met als climax de onthulling van het schilderij. Zowel de beeltenis zelf als de wijze waarop het schilderij tot stand is gekomen toont een soort intimiteit waarvan zij altijd is buitengesloten. Die intimiteit tussen Griet en Vermeer is vooral gebaseerd op hun beider oog voor schoonheid, maar daarnaast is er zeker een sensuele spanning voelbaar. Ook in de film ‘Lost in Translation’, waarin Johansson een hoofdrol heeft, zindert die spanning die, anders dan het normale Hollywoodrecept, uiteindelijk niet wordt geconsumeerd.
De aankleding en fotografie van ‘Girl with a Pearl Earring’ zijn zeldzaam hoog van kwaliteit, mede door het camerawerk van Eduardo Serra. De film is deels in Delft en deels in het Belgische stadje Damme opgenomen. Het licht lijkt zo geïmporteerd van de schilderijen van Vermeer: donker en diep, maar als het licht er is, kraakhelder en vol detail. Ook het interieur van de schilderswoning, de kostuums en het rauwe realisme van het leven van drie eeuwen geleden zijn akelig goed nagebootst. Het reine gezicht van Griet wordt bijvoorbeeld gecontrasteerd door haar handen, gehavend van het ongenadige werk. Terecht kreeg de film daarom Oscarnominaties voor “Best Costume Design” en “Best Art Direction”.
In de laatste scenes van ‘Girl with a Pearl Earring’ toont het drama van de film zich in volle omvang. Het is niet zozeer het probleem van een problematische liefde an sich. Het zit hem meer in de tragische gevolgen van de feodale standenmaatschappij. Een dienstmeid en een meesterschilder leven nu eenmaal in twee strikt gescheiden werelden die niet bij elkaar mogen komen, behalve misschien als schandalig incident in een geheim schilderij, met een hoge prijs.
Endre Timar
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 15 april 2004