God Exists, Her Name Is Petrunya – Gospod postoi, imeto i’ e Petrunija (2019)
Regie: Teona Strugar Mitevska | 100 minuten | drama | Acteurs: Zorica Nusheva, Labina Mitevska, Stefan Vujisic, Suad Begovski, Simeon Moni Damevski, Violeta Sapkovska, Petar Mircevski, Andrijana Kolevska, Nikola Kumev, Bajrush Mjaku, Xhevdet Jashari, Vladimir Tuliev
De symbolische openingsscènes van ‘God Exists, Her Name is Petrunya’ zetten de zintuigen acuut op scherp. In scène nummer 1 wordt vanuit grote hoogte ingezoomd op een vrouw. Ze staat in een zwembad. De fonkeling van het water maakt onduidelijk of ze het hoofd boven water houdt, maar haar kalme lichaamshouding verraadt van wel. Kale takken weerspiegelen zich om haar heen. De enige beweging komt uit het wapperen van haar jas. Verder blijft ze standvastig staan. Als een onverzettelijke rots die de elementen onophoudelijk trotseert. Op de achtergrond, in een surrealistisch contrast met het stilstaande beeld, klinkt beukende gitaarmuziek.
Dan, vanuit een ver schaduwland, is het stil. In beeld, zonder enige fade, verschijnt de titel. Meteen daarna, wederom met een harde overgang, schakelt de film door naar scène nummer 2. Ook hier wordt een stilstaand tafereel getoond, ditmaal van een desolaat ogen graslandschap. Een religieus gezelschap, onder begeleiding van een gregoriaans klinkend gezang, loopt in de achtergrond langzaam voorbij. Op de voorgrond, in tegengestelde richting, schuift een mysterieuze gedaante met een kruis over de schouder langszij. Het weidse landschap wordt versneden met shots van religieuze beeltenissen.
Dan, pas in scène nummer 3, geeft ‘God Exists, Her Name is Petrunya’ enige houvast wanneer de symboliek verruild wordt voor de grauwe werkelijkheid. De toeschouwer maakt kennis met de naamgever van de film. Een werkzoekende vrouw, die anno 2018 op haar beurt ook op zoek is naar enige houvast. Een vrouw, iets te dik; maagd, die nog altijd bij haar ouders in een klein dorpsappartement in noordelijk Macedonië woont. Een vrouw, afgestudeerd historicus, die de grootste moeite heeft vooruit te kijken. Het leven, het ware leven, lonkt in de verre achtergrond. De stad, gelijkheid, weg van de kerkelijke benauwdheid.
Het is de werkelijkheid van velen. Een Europees contrast als het ware. De gevangenschap tussen wat vroeger was en nu is. De kloof tussen oud en jong. Het ouderwetse patriarchaat tegenover de emanciperende strijd van jonge vrouwen. Seksuele benauwdheid versus het vrije moraal. Tussen het Goddelijke en het leven van alledag. Ergens in het midden van dat universele spectrum ligt de zingeving van het bestaan dat Petrunya hoopt te vinden. Daarvoor besluit ze het heft in eigen handen te nemen.
In een waas van grote moed betreedt Petrunya een traditionele religieuze ceremonie die normaal alleen voor mannen bestemd is. Een nog grovere overtreding begaat ze wanneer ze een heilig kruis vangt. Een rel is geboren. Voor het overgrote deel van de vele ooggetuigen wordt ze subiet als crimineel bestempeld. Een kleine minderheid ziet haar echter als moderne heldin, bij wie ze terecht kunnen voor raad en daad. Als ook de pers op het spoor komt van de nieuwe Messias, lopen de zaken gestaag uit de hand.
Petrunya, een vooraanstaande priester en een vrouwelijke reporter sluiten zich op bij een plaatselijke, conservatieve politie-eenheid. Alle tegenstellingen komen daar nog een sterker samen. Langzaamaan ontstaat er echter toch een soort van begrip tussen de tegenpolen. Tegelijkertijd overheerst het idee dat die onderlinge appreciatie nooit zal kunnen standhouden buiten de muren van het politiebureau. Want hoe lang de personages ook met elkaar in conclaaf gaan, zo onderkent Petrunya, Macedonië heeft zich nooit echt kunnen ontworstelen aan de middeleeuwen.
De symboliek uit de openingsscènes is daarmee teniet gedaan. Als God bestaat, zelfs in de gedaante van een vrouw als Petrunya, is die niet in staat verandering teweeg te brengen. De verschillen tussen de mensen zijn te groot. En hun wil om te veranderen te klein. ‘God Exists, Her Name is Petrunya’ legt die problemen haarfijn bloot, maar biedt verder minimaal oplossingen. Pas in de allerlaatste momenten geeft de edelmoedige Petrunya de toeschouwer een klein lichtpuntje mee. Er is nog een lange weg te gaan, maar zal er dan toch nog enige hoop voor de mensheid zijn?
Wouter Los
Waardering: 2.5
Bioscooprelease: 23 juli 2020 (in het kader van Previously Unreleased 2020)