Gods and Monsters (1998)
Regie: Bill Condon | 105 minuten | drama, fantasie | Acteurs: Ian McKellen, Brendan Fraser, Lynn Redgrave, Lolita Davidovich, David Dukes, Kevin J. O’Connor, Mark Kiely, Jack Plotnick, Rosalind Ayres, Jack Betts, Matt McKenzie, Todd Babcock, Cornelia Hayes O’Herlihy
Deze kleine film betekende de doorbraak voor acteurs Brendan Fraser en Ian McKellen. Beide acteurs hebben na deze arthouse-film gekozen voor groots opgezette Hollywoodfilms. Fraser speelde in de twee ‘Mummy’-films van regisseur Stephen Sommers en McKellen koos voor een bijdrage aan de ‘X-men’- en ‘Lord of the Rings’-films. Helaas was er in deze producties nog geen sprankje van hun talent te zien in vergelijking met hun rollen in deze klein opgezette ‘Gods and Monsters’.
Gebaseerd op deels fictieve en deels biografische fragmenten uit het leven van regisseur James Whale, gaat ‘Gods and Monsters’ over een complexe vriendschap tussen twee mannen. Het is een relatie die uit zowel liefde als haat bestaat. In een tijd waarin homoseksualiteit als een van de grootste taboes bekend staat, komen de twee mannen nader tot elkaar. Fraser speelt de jonge tuinman waar Whale (McKellen) zich door aangetrokken voelt. Als Fraser ontdekt dat de oude man de legendarische Whale is, de maker van enkele zeer succesvolle horrorfilms, wil hij maar wat graag meer over de man te weten komen. Langzaamaan ontstaat er een voorzichtige vriendschap. Totdat de huishoudster van Whale, een rol van Lynn Redgrave, vertelt dat haar baas homoseksueel is. Plotseling verandert de relatie tussen Whale en Fraser drastisch.
De film draait vooral om de interactie tussen Fraser en McKellen. De film is dan ook geen biografie of analyse van Whale’s werk in Hollywood. De kijker wordt een intieme blik gegund in de levens van twee totaal verschillende mensen die door bijzondere omstandigheden samen zijn. De spil van de film rust op de schouders van McKellen en Fraser die samen in feite de complete film moeten dragen. Regisseur Bill Condon heeft dan ook een groot risico genomen door toen nog vrijwel onbekende acteurs voor de hoofdrollen te vragen. Maar deze gok heeft bijzonder goed uitgepakt. McKellen heeft zich in de theaters al ruimschoots bewezen. Fraser is ook een ware revelatie, naast het komedie- en actiegenre beheerst de jonge Amerikaan ook het dramagenre.
Het plezier dat de twee hoofdrolspelers hadden tijdens de productie van de prent is duidelijk van het scherm af te lezen. De twee zijn uitstekend op elkaar ingespeeld en de confrontaties tussen hen spetteren het scherm af.
McKellen, zelf overigens ook homoseksueel, zet een erg sterke rol neer. De Britse acteur weet een erg complex personage neer te zetten die afwisselend sympathiek en naar is. Whale is een man die terug kijkt op een leven vol moeilijke periodes. Een vader die hem verachtte om zijn seksuele geaardheid, een verloren geliefde en de schaduwzijde van zijn carrière in Hollywood. Whale beseft dat zijn geaardheid hem tot een paria heeft gemaakt. En nu is hij ook nog getroffen door een beroerte die zijn hersenen gedeeltelijk hebben beschadigd. Sinds zijn beroerte wordt Whale getroffen door oncontroleerbare flashbacks van zijn roerige verleden.
Naast zijn innerlijke demonen heeft Whale ook te kampen met een eenzaam bestaan nu iedereen hem heeft verlaten. Zelfs zijn huishoudster lijkt hem te verachten. De komst van de tuinman brengt een lichtpuntje in Whale’s leven. Totdat deze jongeman ontdekt wat Whale’s seksuele geaardheid is. Acteur McKellen weet door zeer sterk geacteerde emotionele moodswings de gekwelde oude man neer te zetten. Door zowel de goede als slechte karaktertrekjes van Whale te tonen, zet McKellen een echt mens van vlees en bloed neer. De film houdt zich verre van alle stereotype clichébeelden over homo’s, zoals die nog steeds in films bestaan.
Fraser is zoals gezegd ook zeer sterk in zijn rol als macho-achtige tuinman. In eerste instantie moet hij niets hebben van de oude excentrieke kluizenaar. Maar als hij ontdekt dat Whale enkele bekende films heeft gemaakt, raakt Fraser geïntrigeerd door de man. Na enig aandringen, gaat hij zelfs akkoord om te poseren voor de oude man. Dat stopt zodra Fraser hoort dat de oude man homoseksueel is. De band tussen de twee mannen krijgt direct een geheel andere context voor de tuinman. Fraser speelt zijn rol zeer natuurlijk, zijn realistische, oprechte spel past goed bij de invulling van zijn personage. De interactie tussen Fraser en McKellen gedurende hun confrontaties zijn dan ook erg spannend. De twee zijn aan elkaar gewaagd.
De titel ‘Gods and Monsters’ slaat dan ook op zowel de vriendschap tussen Whale en zijn tuinman als op Whale’s hele leven. Als filmmaker werd Whale gezien als god, maar als mens met een liefde voor het mannelijke geslacht werd hij gezien als monster. De film dankt mede zijn kracht door homoseksualiteit niet als iets slechts te veroordelen. Regisseur Condon laat zien hoe bekrompen de maatschappij kan reageren op de levenswijze van homoseksuelen. Het is juist de tuinman die verandert van houding richting Whale toe.
‘Gods and Monsters’ is een ontroerende film geworden die een verassend openhartige blik op homoseksualiteit geeft. Er is amper naakt te zien en is nergens aanstootgevend. De prent laat zien hoe mensen kunnen reageren op personen die niet in het ideaalbeeld van een maatschappij vallen. De manier waarop Condon dit in beeld brengt is erg respectvol en getuigd van grote klasse.
Frank v.d. Ven
Waardering: 4.5
Bioscooprelease: 11 maart 1999