Gohatto – Taboo (1999)

Regie: Nagisa Oshima | 100 minuten | drama | Acteurs: Ryuhei Matsuda, Takeshi Kitano, Shinji Takeda, Asano Tadanobu, Tomorowo Taguchi, Yoichi Sai

Het moet echt niet gekker worden: de samoerai, je weet wel die stoere, nobele medestrijders naast Tom Cruise waren mietjes! Tenminste dat is de strekking van de Japanse film ‘Gohatto’, in het Westen uitgebracht onder de naam ‘Taboo’. Laat je niet misleiden door de aanwezigheid van ubermacho Takeshi Kitano, deze productie is absoluut geen doorsnee vechtfilm rond Japans’ meest legendarische strijders.

De film ‘Gohatto’ speelt zich af in het Kyoto van 1865. De samoeraiclan Shinsengumi zoekt nieuwe rekruten voor hun gewapende militia. Na een slopende trainingsronde worden er twee jonge mannen aangenomen. De norse Tashiro Hyozo (Tadanobu Asano) en de meisjesachtige Kano Sozaburo (Ryuhei Matsuda). Al snel blijkt dat de komst van Kano voor grote beroering zorgt in de gelederen van de clan. De jongen ontpopt zich tot lustobject van zowel hoog als laag geplaatste samoerai. Clanhoofd Kondo (Yoichi Sai) en luitenant Toshizo Hijikata (Takeshi Kitano) zien de gebeurtenissen met lede ogen aan. Langzaamaan raakt de eens zo nobele Shinsengumi-clan in het slop door hoog oplaaiende emoties en jaloezie onder de manschappen.

Het verhaal dat ‘Gohatto’ vertelt is geheel andere kost dan je gewend bent van een samoerai-film. Een grappig detail is dat juist de Amerikaanse film ‘The Last Samurai’ een uitermate heroïsch portret schetste van de samoerai, terwijl deze historische strijdmakkers in thuisland Japan juist erg kritisch worden benaderd. Zo zette Kitano de samoerai-cultuur in zijn meest recente film ‘Zatoichi’ neer als lummelende zuipschuiten. En ook ‘The Twilight Samurai’ portretteert de vechtersbazen als gewone mannen met al hun zwakheden.

‘Gohatto’ laat ook een onderbelichtte kant van de door Amerika zo bewierrookte groep zien. De spil van deze ‘Gohatto’ draait namelijk om de ontluikende homoseksuele gevoelens in de gelederen van een typisch mannenbolwerk, in dit geval de samoerai. Een gewaagde keuze om zo’n gevoelig onderwerp te behandelen, want homoseksualiteit is zelfs in onze moderne maatschappij nog steeds een heet hangijzer. Zeker in het leger. Regisseur Nagisa Oshima heeft echter al vaker met dit bijltje gehakt. Ook in ‘Merry Christmas Mr. Lawrence’ uit 1983 belichtte Oshima homoseksualiteit onder soldaten. En net als in ‘Gohatto’ deed de cineast dat op een gevoelige, respectvolle manier. Al is de observatie van mannen onder elkaar in ‘Gohatto’ op een minder beklijvende manier in beeld gebracht.

Door middel van voice-overs en schermteksten hoor je de kijk van Kitano’s personages op de gebeurtenissen in de clan. Oshima heeft een wat kille houding aangenomen die je als kijker op afstand houdt en je nooit echt kennis laat maken met de karakters. En dat is jammer, want een wat grotere betrokkenheid voor de personages had de film niet misstaan. Door de formele sfeer verzandt ‘Gohatto’ af en toe in een wat statisch en saai schouwspel. En dat kan nooit de bedoeling zijn geweest.

Mensen die zijn afgeschrikt door het controversiële karakter van de film moeten deze rolprent nu echter niet meteen afschrijven. In plaats van zich geheel te focussen op de homoseksualiteit binnen een mannengroep, laat Oshima voornamelijk zien hoe lustgevoelens binnen een macho-leefcultuur kunnen escaleren. De mannen willen niet voor elkaar onder doen en proberen hun gevoelens voor Kano te camoufleren door hard te trainen in de dojo. Kano daarentegen ontpopt zich tot een gerespecteerd zwaardvechter die zijn mannetje staat en zich uitstekend kan verdedigen.

De beroering die Kano teweeg brengt laait in de clan hevig op, maar de buitenwereld merkt daar weinig van. Homoseksualiteit wordt in de doofpot gestopt en eventuele vragen worden ontwijkend beantwoord. De samoeraicultuur was er één van strictheid, eergevoel en groepsbinding. Door de komst van slechts een individu werd de hele clan op z’n kop gezet. Die onrust vertaalt zich in jaloezie, roddels en homofobie. De interne strubbelingen binnen de groep tastte het groepsgevoel aan en zorgde voor de ondergang van een eens zo machtige clan. ‘Gohatto’ laat op indrukwekkende wijze zien hoe een hechte gemeenschap kan ontsporen.

Naast de spanning in de eigen gelederen, kent de film ook nog een plotlijntje waarin het strenge eergevoel van de samoerai naar voren komt. Nadat een stel rivaliserende samoerai een beledigende opmerking hebben gemaakt over een lid van de Shinsengumi, besluit die laatste om wraak te nemen om die lompe opmerking. Het hele dorp wordt uitgekamd om de mannen die verantwoordelijk waren te vinden en terecht te stellen. Tot overmaat van ramp krijgt de clan ook nog te maken met een moordenaar uit hun eigen gemeenschap. Het mogelijke motief van de killer is jaloezie, veroorzaakt door Kano.

De acteurs leveren degelijk spel af. Vooral de wat androgyne Matsuda acteert erg sterk als de jonge samoerai die vele harten sneller laat slaan. Ook Kitano is goed op dreef als verontruste kapitein die met lede ogen aan ziet hoe slechts één leerling onrust zaait in het kamp. Andere castleden zetten ook allemaal mooie vertolkingen neer. Naast het knappe acteerwerk valt ook de uitstekende kostumering op. De authentieke kledij ziet er erg mooi uit en ook de decors zijn met veel oog voor detail gemaakt, zodat je je echt in het oude Japan waant.

De begeleidende soundtrack maakt de sfeer af. Niemand minder dan Ryuichi Sakamoto, Japans bekendste componist, tekende voor de filmmuziek van ‘Gohatto’. In het verleden heeft de Japanner furore gemaakt met zijn composities voor ‘The Last Emperor’ en ‘Merry Christmas Mr. Lawrence’.

Sakamoto heeft een sobere, minimalistische score gemaakt die flirt met traditionele Japanse instrumenten en met meer Westers geörienteerde muziek. Jammer genoeg kunnen het indrukwekkende acteerwerk en de mooie muziek er door Oshima’s statige regie, niet voor zorgen dat je je echt betrokken voelt bij de personages en de film in zijn geheel.

Al met al is ‘Gohatto’ een vrij indrukwekkende film, die helaas niet over de gehele linie weet te overtuigen. Maar het sterke spel van de cast, de mooie muziek en het gedurfde onderwerp maken van deze film wel een uniek project waarvoor Oshimo respect verdient. ‘Gohatto’ is een dappere film zoals die door maar weinig regisseurs gemaakt zou worden. Een Amerikaanse re-make zal er voor deze Japanse film waarschijnlijk niet inzitten…

Frank v.d. Ven

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 5 juli 2001