Gomorra (2008)

Regie: Matteo Garrone | 135 minuten | drama, misdaad | Acteurs: Salvatore Abruzzese, Simone Sacchettino, Salvatore Ruocco, Vincenzo Fabricino, Vincenzo Altamura, Italo Renda, Gianfelice Imparato, Maria Nazionale, Salvatore Striano, Carlo Del Sorbo,  Vincenzo Bombolo, Toni Servillo, Carmine Paternoster, Alfonso Santagata, Massimo Emilio Gobbi

‘Gomorra’ is gebaseerd op de gelijknamige bestseller van schrijver en onderzoeksjournalist Roberto Saviano en won de Grand Prix op het filmfestival van Cannes in 2008. Saviano leeft permanent onder politiebewaking sinds hij een boekje heeft opengedaan over de Camorra. Hij staat bovenaan de dodenlijst van de Napolitaanse maffia. Burgemeester Gianni Alemanno van Rome verleende Saviano het ereburgerschap van Rome.

De diverse verhaallijnen in de film ontmoeten elkaar van tijd tot tijd, maar leiden ook hun eigen leven. Dat maakt het de kijker aanvankelijk niet al te makkelijk, maar na enige tijd valt alles toch op soepele wijze samen. ‘Gomorra’ is een rauw en hyperrealistisch drama dat indringend registreert hoe de Camorra (de maffia in Napels) zijn wurgende greep heeft binnen alle geledingen van de maatschappij. De Camorra is georganiseerde misdaad in optima forma, het is nauwelijks mogelijk je er tegen te verzetten. Veel overheidsdiensten zijn (deels) corrupt of kijken – om welke reden dan ook – de andere kant op, op elk niveau van de maatschappij worden mensen bedreigd of afgeperst.

De Camorra is als een kankergezwel dat voortwoekert door het gehele maatschappelijke lichaam. Die sfeer, die wereld, is door regisseur Garrone met subliem camerawerk gevangen en neergezet met een overweldigend realistische locatiekeuze. De huizenblokken waar een groot deel van de film zich afspeelt zijn getto’s van geweld en totale maffiacontrole. De staat heeft daar vrijwel geen werkelijke macht. De maffia bepaalt wat er gebeurt, waarbij er ook onderlinge strijd tussen de bendes die delen van de wijk beheersen. Zij hebben een wankel evenwicht en bestrijden elkaar op leven en dood om de macht (en dus het geld). De film is niet alleen magnifiek verhalend van aard, maar heeft tegelijkertijd ook een groots documentair/registrerend karakter. De boodschap die de film verkondigt slaat in met een mokerslag.

‘Gomorra’ volgt een vijftal verhaallijnen: Marco en Ciro zijn twee jonge criminelen die grote plannen hebben om zelfstandig ‘hogerop’ te komen. Zij denken het samen wel te kunnen redden en voor elkaar te spelen de nieuwe Scarface te worden. Toto is dertien en wordt een klein drugshandelaartje. Pasquale is een modeontwerper voor een zaak die voor de maffia werkt, hij wordt door een concurrerende Chinese mode sweatshop in het geheim ingehuurd om hen de kunstjes van het haute couture-vak te leren. Don Ciro is een geldophaler en geldbezorger. Hij is het type van de ‘nette’ crimineel die niet direct zelf harde en brute misdaden pleegt, maar indirect net zo schuldig is. Roberto raakt betrokken bij de afvalverwerking. Deze zeer lucratieve misdaadtak specialiseert zich in het illegaal dumpen van chemisch afval. Zij raken allen betrokken in het gruwelijke en meedogenloze spel van de Camorra en ondervinden de gevolgen als zij zich niet aan de (ongeschreven) regels houden.

De vertolking van de rollen is ijzersterk met zowel professionele als niet-professionele acteurs. De uitstraling van de locaties,de verpauperde flats waarin mensen proberen te (over)leven is overweldigend indrukwekkend. Onder die moeilijke omstandigheden gaat het leven door, er wordt getrouwd, geleefd en mensen houden hoop op een betere toekomst of geven juist de moed op. Garrone laat magistraal zien hoe moeilijk het is aan deze omstandigheden te ontsnappen. Of je wilt of niet: je raakt onder die omstandigheden, ook tegen je zin, betrokken of gevangen in het netwerk van de Camorra. Uiteraard bevat het verhaal het nodige geweld, maar tegelijkertijd is de film veel meer dan een op zich uitstekende maffiafilm. Het verhaal is veel meer een psychologisch drama en een schets van een sociaal ‘bankroet’ dat vanaf het begin tot het allerlaatste shot volkomen geloofwaardig en is daardoor uiterst tegelijkertijd beklemmend. Het systeem van afpersing en bescherming, het verlenen van gunsten, de bedreigingen: het is subliem uitgewerkt. Het portret dat wordt geschetst is schokkend en onthutsend. Garrone bekritiseert zijn land op confronterende wijze en doet een waardig verslag van een door en door verrot en corrupt systeem dat nauwelijks te verslaan is. Indringend van boodschap, fenomenaal van beeldkracht, magistraal van uitwerking.

Rob Veerman

Waardering: 5

Bioscooprelease: 29 januari 2009