Good Fortune (2009)

Regie: Landon Van Soest | 70 minuten | documentaire

De beelden van de rellen in de Keniaanse hoofdstad Nairobi in 2007 staan bij veel mensen nog op het netvlies. Een groot deel van de inwoners van de arme wijk Kibera – met ruim 600.000 bewoners de op één na grootste sloppenwijk van het Afrikaanse continent – kwam in opstand nadat bleek dat de zittende president Mwai Kibaki met een significant verschil de verkiezingen had gewonnen, terwijl een paar dagen eerder tegenkandidaat Odinga, de favoriet van de arme bevolking, nog aan kop ging. Uiteindelijk moest Kofi Annan, voormalig VN-secretaris, eraan te pas komen om de boel te sussen. Dat de zaak zo uit de hand liep, is niet verwonderlijk als je de documentaire ‘Good Fortune’ (2009) van Landon Van Soest ziet. De bevolking van Kibera heeft niet het idee dat er naar hen geluisterd wordt. Er worden allerlei projecten opgestart – goedbedoeld uiteraard – zonder dat er gekeken wordt waar nu daadwerkelijk behoefte aan is.

Silva werkt als vroedvrouw in Kibera. De plannen van de Verenigde Naties, om de sloppenwijk te vervangen door moderne flats, ziet deze door de wol geverfde dame met lede ogen aan. Het klinkt allemaal te mooi om waar te zijn: splinternieuwe, ruime appartementen voor alle bewoners van Kibera. Daar zit vast een luchtje aan. Eerder heeft ze gezien hoe een soortgelijk project mislukte. De corrupte overheid kocht de flats op en vroeg er vervolgens een torenhoge huur voor. Geld dat de mensen in Kibera echt niet hebben. Bovendien hoeven ze niet zo nodig een nieuw huis, zeker niet als het ze wordt opgedrongen. De sloppen zijn hun thuis. Dat kunnen ze tenminste betalen. Het geld dat de VN in dit soort projecten steekt, kan beter ergens anders aan worden uitgegeven. Medicijnen tegen aids en HIV bijvoorbeeld, of onderwijs. In presidentskandidaat Odinga zien Silva en haar man hoop. Hij is een man van de straat, hij weet wat de mensen in Kibera bezighoudt. Maar ook hij moet opboksen tegen de corruptie die de Afrikaanse politiek sterk in zijn greep heeft.

Niet alleen in de stad, ook op het platteland pakken niet alle goedbedoelde liefdadigheidsprojecten goed uit. Jackson is een boer met een flink stuk land waar zijn vee op kan grazen en waar hij gewassen op kan verbouwen. Hij is een tevreden man, maar dat verandert wanneer het Amerikaanse bedrijf Dominion Farms Ltd. het terrein naast zijn land opkoopt en er een hypermoderne rijstplantage op bouwt. Voor de Amerikanen is het tijd om Kenia ‘op hetzelfde welvaartsniveau te brengen als de rest van de wereld’, maar de inwoners van het moerassige gebied brengt het bedrijf alleen maar tegenslag. Het innovatieve irrigatiesysteem dat wordt aangelegd heeft bijvoorbeeld als gevolg dat omliggend gebied onder water komt te staan: laat dat nou net het erf van Jackson zijn. Dominion ‘verkoopt’ het plan door te verkondigen dat de boeren zich kunnen omscholen tot vissers, want in het water zou de nodige vis zitten. Maar vis zit er nauwelijks en bovendien stromen de landbouwgiffen van Dominion het water in. Jacksons dieren sterven en meerdere vrouwen in het dorp krijgen een miskraam…

‘Good Fortune’ toont de keerzijde van de westerse liefdadigheid. De goede bedoelingen ten spijt, er lijkt niet altijd rekening te worden gehouden met de wensen van de Afrikanen zelf. Wij zien ze als arm, maar een man als Jackson voelt zich helemaal niet zo. Wie zijn wij om te bepalen dat ze hun leven anders moeten inrichten? Ze hebben dat altijd zelf gedaan, dus waarom zouden ze dat nu ineens niet meer kunnen? Tussen de twee verhalen die besproken worden – van de documentaire bestaat nog een uitgebreidere versie waarin nog een derde voorbeeld besproken wordt – bestaan de nodige verschillen. Zo wordt de VN heel wat minder negatief in beeld gebracht als Dominion Farms Ltd (in het Kibera-hoofdstuk krijgt vooral de Keniaanse regering een veeg uit de pan). Maar in beide verhalen is het duidelijk dat de Keniaanse bevolking een veerkracht heeft om jaloers op te zijn. Je vraagt je af waar deze mensen in vredesnaam de moed vandaan halen om in opstand te komen tegen de indringer cq. gevestigde orde. Daarnaast is het bewonderenswaardig om te zien hoe ze – na alles te hebben verloren wat hen lief is – de kracht vinden om de draad weer op te pakken.

‘Good Fortune’ is een indrukwekkende documentaire die je aan het denken zet. Wat gebeurt er met het geld dat wij in het westen zo braaf storten op de rekeningnummers van goede doelen? Komt het wel bij de mensen terecht die het ’t hardst nodig hebben en – belangrijker nog – wordt het wel besteed aan datgene waar de grootste behoefte aan is? Het is bovendien een film die je versteld doet staan van het continent Afrika, zowel op een positieve als een negatieve manier. Verwonder je bijvoorbeeld over de vernietigende invloed die corruptie heeft op de gewone man, die keihard werkt om zijn hoofd boven water te houden.De halsstarrige corruptie die het hele continent in zijn greep heeft en maar niet uitgeroeid lijkt te kunnen worden. Maar verbaas je zeker ook over de bewonderenswaardige positieve levensinstelling en onuitputtelijke kracht van de Afrikanen om na tegenslagen de draad weer op te pakken en er weer tegenaan te gaan. Daar kunnen we in het westen nog heel veel van leren.

Patricia Smagge

Waardering: 4