Goodbye Bafana (2007)

Regie: Bille August | 117 minuten | drama, biografie | Acteurs: Joseph Fiennes, Dennis Haysbert, Diane Kruger, Shiloh Henderson, Tyron Keogh, Megan Smith, Jessica Manuel, Faith Ndukwana, Terry Pheto, Lesley Mongezi, Zingi Mtuzula, Mehboob Bawa, Shakes Myeko, Sizwe Msutu, Khaya Sityo, Patrick Lyster, Warrick Grier, Clive Fox, Eduan Van Jaarsveldt, Claire Berlein, Jennifer Steyn, Andre Jacobs, Mark Elderkin, Danny Keogh, Marko Van Der Colff, Corien Pelt, Neels Van Jaarsveld, Garth Breytenbach, Louis Van Niekerk, Adrian Galley    

‘Goodbye Bafana’ is gebaseerd op de memoires van James Gregory, de blanke bewaker van Nelson Mandela tijdens diens gevangenschap op Robben Eiland. Nelson Mandela werd bij zijn proces in 1964 niet ter dood veroordeeld, maar kreeg levenslange gevangenisstraf opgelegd, welke hij voornamelijk heeft uitgezeten op Robben Eiland. Hier groeide hij uit tot het symbool voor de wereldwijde anti-apartheidsbeweging. In 1990 was de internationale druk op de Zuid-Afrikaanse regering zo toegenomen dat Mandela uiteindelijk werd vrijgelaten. Vanuit de gevangenis reed Mandela meteen door naar het ANC-hoofdkwartier in Kaapstad.

Joseph Fiennes speelt de rol van de bewaker James Gregory, de rol van Nelson Mandela wordt gespeeld door Dennis Haysbert. De film behandelt niet het leven van Mandela en diens strijd voor onafhankelijkheid en gelijkheid, maar bestrijkt vooral de periode van zijn verblijf op Robben Eiland. De film gaat eigenlijk nog veel meer over de relatie tussen James Gregory en Nelson Mandela. Gregory is zelf opgegroeid in de Afrikaanse bush en had zwarte vriendjes. Hij spreekt vloeiend Xhosa en kent de gewoonten en gebruiken. Hij wordt door de overheid aangesteld als speciale bewaker om zo Mandela te kunnen bespioneren en moet alle wetenswaardigheden rapporteren aan de Staatsveiligheidsdienst.

Gloria, Gregory’s echtgenote (gespeeld door Diane Kruger), wil vooral aanzien en een luxe leventje. Zij ziet in de speciale positie die haar man als bewaker krijgt vooral haar kans om hoger op de maatschappelijke ladder te kunnen stijgen. Gregory neemt zijn positie serieus en treedt nauwgezet en consciëntieus op als rapporteur en censureert alle in- en uitgaande post. Dat levert soms vermakelijke tafereeltjes op als je ziet welke informatie als van politieke impact wordt beschouwd en om die reden uit brieven wordt geknipt. Brieven worden op die manier teruggebracht tot nietszeggende episteltjes met grote gaten.

Gaandeweg ziet Gregory echter het licht en ziet hij in dat ook hij door het systeem gebruikt wordt. Het blanke regime past vuile praktijken toe, zoals het laten verongelukken, lees: vermoorden, van tegenstanders. Ook door zijn informatie is hij medeverantwoordelijk. Zeer geleidelijk ontwikkelt zich een andere verstandhouding tussen bewaker en gevangene. Gregory ziet de andere kant van het Apartheidsverhaal en de effecten ervan.

Dit lijkt an sich nog wel geloofwaardig, maar de manier waarop dit in het verhaal wordt ingevuld en vormgegeven is niet overtuigend. Gregory verandert van de racistische ‘bad guy’ in de figuur van de sympathieke bewaker. Dat wordt in een bijna pathetische opzet vormgegeven. Mogelijk speelt mee dat de film uiteindelijk gebaseerd is op de memoires van de bewaker zelf.

Het spel van Joseph Fiennes als James Gregory is overtuigend, de wijziging in zijn opstelling en overtuiging en de toenemende twijfels worden goed gespeeld. Dianne Kruger speelt ook geloofwaardig als de streber die alleen maar aanzien zoekt in het kringetje om haar heen. Dennis Haysbert speelt de rol van Nelson Mandela weliswaar met inzet, maar komt toch niet helemaal geloofwaardig over. In de film wordt hij als een heilige afgebeeld. Interessant is vooral te zien hoe James Gregory door de ontwikkelingen die hij doormaakt verandert van een blanke racist naar een bewaker die een vorm van intimiteit met Nelson Mandela opbouwt.

Uiteindelijk blijft de film enigszins steken in een mengeling van zoetsappigheid, het echte drama ontbreekt. Sommige karakters zijn bijna karikaturaal ingevuld. Het verhaal kabbelt daardoor een beetje voort. Dat is zonder meer jammer, want het leven van Mandela en de rol van Gregory daarin is een waardiger verfilming waard.

Rob Veerman

Waardering: 3

Bioscooprelease: 6 september 2007