Grapes of Death – Les raisins de la mort (1978)
Regie: Jean Rollin | 90 minuten | drama, horror, erotiek | Acteurs: Marie-Georges Pascal, Félix Marten, Serge Marquand, Mirella Rancelot, Patrice Valota, Patricia Cartier, Michel Herval, Brigitte Lahaie, Paul Bisciglia, Olivier Rollin, Françoise Pascal, Evelyne Thomas, Jean-Pierre Bouyxou, Jean Rollin
Jean Rollin is een filmmaker die zich vooral specialiseerde in vampiererotica, met vaak in doorschijnende gewaden uitgedoste (half)naakte vrouwen die rond paraderen in prachtige Franse natuursettings en af en toe een hapje nemen uit iemands nek. Voor ‘Grapes of Death’ gooit Rollin het echter over een andere boeg. Hij begeeft zich op het terrein van George A. Romero, voor de eerste echte Franse zombiefilm. En het resultaat is nog niet eens zo onaardig geworden. Echt hoogstaand werk is het niet – de effecten zien er vaak goedkoop uit, de film is erg episodisch, en niet elk verhaallijntje wordt bevredigend afgerond – maar binnen het genre is er genoeg aanwezig dat tot aanbeveling strekt. De eerste minuten van de film zijn tamelijk mysterieus en onheilspellend. Mannen met kapjes voor hun mond zijn, terwijl ze zich behoedzaam voortbewegen, met een soort verdelgingsmiddel aan het spuiten. Zonder uitleg blijft de kijker gissen naar het hoe en waarom van deze scène, maar aangezien de kijker al weet dat het hier om een zombiefilm gaat, bouwen de spannendste verhalen zich al in de geest van de toeschouwer op. Er is natuurlijk een virus uitgebroken, dat voor zombies zorgt, en dat men nu probeert in te dammen door middel van ontsmetting. Na de spuitende mannen worden beelden getoond van draaiende machines op een wijngaard en reservoirs met wijn/druivensap. Wat het één met het ander te maken heeft, is niet duidelijk, maar dit maakt het allemaal extra prikkelend en interessant.
Vervolgens wordt er overgegaan naar een ander gezichtspunt, dat van twee vrolijke vriendinnen op een treinreis in het platteland van Frankrijk. Één van hen heeft op een wijngaard afgesproken met haar geliefde Lucas, en het duurt niet lang voordat ze een geïnfecteerd, zombie-achtig persoon tegen het lijf lopen: een man met een gezicht dat al lichtelijk begint te rotten, stapt bij één van de dames in de coupé, en wanneer ze even later haar vriendin dood aan in de wc aantreft, is de optelsom snel gemaakt. Ze vlucht de trein uit en vanaf dat moment is de film een aaneenrijging van ontmoetingen met zombies. Deze zombies zijn echter niet allemaal heel grotesk opgemaakt, en praktisch geen van hen kijkt eng of bedreigend uit zijn ogen. Het zijn namelijk slachtoffers, die zelf ook niet weten wat ze overkomt. Het is wel apart om een groep zombies richting een slachtoffer te zien lopen en ze alleen maar verbaasd en ontredderd uit hun ogen te zien kijken. Ook vallen ze vaak niet eens aan wanneer ze een slachtoffer genaderd zijn. Het is een aardige invalshoek om niet slechts een pure horror/monsterfilm te willen maken, maar ook nog wat pathos toe te voegen van de kant van de zombies zelf. Het is een verhaallijn die echter niet helemaal uitgespeeld wordt. De vrouw stelt namelijk aan twee latere helpers voor om ze niet zonder pardon allemaal neer te schieten en in plaats met ze te praten, maar veel verhelderende dialoog vindt er na deze afspraak niet plaats; alleen met eerdergenoemde Lucas, vanwege de persoonlijke band met het hoofdpersonage. Een beetje een gemiste kans. Toch wordt de boodschap voldoende overgebracht dat de zombies zelf ook pijn lijden en alleen maar geholpen willen worden. Er zitten nog verschillende lagen in de film door middel van dialoog tussen de twee boeren die de vrouw helpen en door de woorden van Lucas, maar de boodschap is wat tweeslachtig. Enerzijds wordt geopperd dat niet iedereen over één kam geschoren mag worden en dat je niet meteen moet veroordelen (en mensen neer moet schieten), en anderzijds wordt er een dubieuze opmerking gemaakt over illegale immigranten en hoe zij de oorzaak zouden zijn van het virus (omdat ze door hun status niet naar de politie durven gaan).
‘Grapes of Death’ is en blijft een zombiefilm en de goreliefhebbers worden gelukkig niet vergeten. Een man die zijn vrouw doorboort met een grote hark, ranzige gezwellen op de hoofden, en erg fijne onthoofding, waarbij het afgehakte hoof langdurig en regelmatig in beeld wordt genomen en zelfs door een personage wordt afgelikt, behoren tot de grootste trekpleisters. Er is ook een interessante, nieuwe manier gevonden om spanning te genereren. Halverwege de film wordt een blinde vrouw door zombies achtervolgd. Het langzame bewegen van de zombies is nu op vele manieren effectief. Ten eerste is het grappig dat de blinde vrouw zich net zo voortbeweegt als de zombies die haar achtervolgen. Ten tweede is de langzame omsingeling dit keer enger dan normaal, omdat de achtervolgde vrouw nu eens niet snel genoeg is om ze al rennend voor te blijven. Ten derde is het spannend dat de vrouw de zombies niet zíet naderen maar ze wel vóelt, wat voor een extra dimensie zorgt. Ten vierde ziet de kijker ze wél en vreest daarom extra voor haar. Een grote muze van Jean Rollin, Brigitte Lahaie, maakt ook haar opwachting in ‘Grapes of Death’ en hoewel ze geen acteerlicht is, zorgt ze esthetisch gezien voor meerwaarde. Het heeft een statige, mysterieuze schoonheid om haar langzaam met twee grote honden, in licht doorschijnende kleding langzaam van een heuvel af te zien lopen. Rolling vindt ook een handige manier om haar uit de kleren te doen gaan – ze moet aantonen dat ze geen zombie is door haar gave, onaangetaste naakte lichaam te tonen. Prima motivatie. En weinig mannen die na deze vertoning zouden durven beweren dat er iets mis met haar is. Maar natuurlijk is niets zoals het lijkt, zoals het een echte horrorfilm betaamt.
Bart Rietvink