Gravehopping – Odgrobadogroba (2005)

Regie: Jan Cvitkovic | 103 minuten | drama, komedie, romantiek | Acteurs: Gregor Bakovic, Drago Milinovic, Sonja Savic, Mojca Fatur, Natasa Matjasec, Domen Remskar, Brane Grubar, Zoran Dzeverdanovic, Vlado Novak, Nada Znidarsic

Pero is een nogal flegmatieke en melancholische man. Samen met zijn gescheiden zus Vilma en haar zoontje Dzoni, een andere doofstomme zus Ida en hun depressieve vader Dedo, leeft Pero in een dorpje en leidt hij een vrij eenvoudig leven.
Zijn beroep bestaat uit het spreken op begrafenissen. Een beroep dat door de meeste dorpsbewoners niet echt serieus wordt genomen, maar ondertussen doet iedereen wel een beroep op hem als het onvermijdelijke einde nadert.

Hoewel Pero’s baan op z’n minst een nogal vreemde baan lijkt, blijkt hij lang niet de enige te zijn die bezig is met de dood. Sterker nog, elk personage in ‘Gravehopping’ lijkt op de een of andere manier gefascineerd door het einde. Dedo doet voortdurend onhandige pogingen om een einde aan zijn leven te maken. Het zou te triest voor woorden zijn als de pogingen niet zo hilarisch waren dat je tranen krijgt van het lachen…
Ook Pero’s beste vriend Suki, die hem altijd naar zijn ‘werk’ brengt in zijn gepimpte Fiat 500, heeft al helemaal nagedacht over zijn begrafenis. Natuurlijk moet Pero dan spreken, en Suki wil niet begrafen worden in een kist, maar natuurlijk in zijn Fiatje.

Zo heeft deze film over de dood genoeg ingrediënten om niet al te zwaar te worden. Pero weet voortdurend en (meestal) zeer subtiel persoonlijke accenten te leggen in zijn elegieën, wat menig nabestaande tot tranen brengt. Vooral Pero’s gesprekjes met de vrolijke Renata inspireren hem nogal eens bij de totstandkoming van zijn redes. Als Renata uiteindelijk lang niet zo vrolijk en onbezorgd in het leven blijkt te staan als Pero altijd dacht, wordt duidelijk dat een echte relatie tussen de twee niet echt mogelijk is. Maar dan zitten we al ver in de film, en heeft de (weliswaar gitzwarte) komische noot al lang een dramatische ondertoon gekregen.
Die verandering van sfeer wordt er eerst geleidelijk en ongemerkt in gebracht, maar knalt er na zo’n tweederde van de film plotseling onverwacht en zeer schokkend in. De doofstomme Ida, die met Suki een speciale vriendschap heeft, staat hierbij centraal.
Dit bijzondere verloop maakt van ‘Gravehopping’ een film die maar moeilijk is onder te brengen in een bepaald genre. Waar je als kijker eerst regelmatig onbedaarlijk hard zit te lachen om de subtiele en droge humor over dood en eindigheid, krijg je opeens een knalharde klap in het gezicht. Daarna ben je als kijker, net als de film zelf, alleen nog maar stil.
Het laatste half uur wordt er geen woord meer gesproken en voltrekt het drama in Pero’s dorpje en in zijn leven zich zwijgend. Zelfs dan is de humor niet helemaal verdwenen, maar wel zo subtiel en pikkedonker dat zelfs een glimlach ongepast lijkt.

Alles aan ‘Gravehopping’ is goed. Het verhaal dat je als kijker volledig inpakt en op het verkeerde been en met de handen op de rug vastgebonden achterlaat. De melancholische, droge sfeer die vooral van Pero uitgaat. Zelfs elk bijrolletje, hoe klein ook, wordt met aandacht ingevuld en blijkt uiteindelijk voor het verhaal van (soms minieme) betekenis te zijn.
Elke grap, hoe absurd ook, heeft een tragische ondertoon. Dat geldt natuurlijk voor de talloze zelfmoordpogingen van Dedo, en diens zwijgzame bezoeken aan de psychiater waar Pero en Suki namens Dedo maar het woord voeren, maar bijvoorbeeld ook voor het tragische en onvermijdelijke einde van een andere vriend van Pero die geobsedeerd is door het zo lang mogelijk zijn adem inhouden.

Jan Cvitkovic heeft van ‘Gravehopping’ een op z’n zachtst gezegd vreemde film gemaakt. Een subtiele film die je uiteindelijk wel twee blauwe ogen oplevert. Een ‘feel good movie’ die je achterlaat met een brok in de keel. Een film over een begenadigd grafspreker die uiteindelijk sprakeloos achterblijft. De optelsom van grappig en beklemmend. Het resultaat: een geweldige film.

Daniël Brandsema