Great Expectations (1946)

Regie: David Lean | 118 minuten | drama, romantiek | Acteurs: John Mills, Tony Wager, Valerie Hobson, Jean Simmons, Bernard Miles, Francis L. Sullivan, Finlay Currie, Martita Hunt, Alec Guinness, Ivor Barnard, Freda Jackson, Eileen Erskine, George Hayes, Hay Petrie, John Forrest, Torin Thatcher, O.B. Clarence

De Engelse regisseur David Lean heeft een mooie erfenis aan filmklassiekers nagelaten, waaronder de – met Oscars overladen – films als ‘Doctor Zhivago’, ‘Lawrence of Arabia’ en ‘The Bridge on the River Kwai’. Ook Leans bewerking van ‘Great Expectations’ van Charles Dickens is er een uit de mooie reeks van klassiekers van zijn hand.  Een voorbeeld van een mooi staaltje cinematografie wat David Lean toont in ‘Great Expectations’ is dat hij er meteen in slaagt een mysterieuze en donkere sfeer te scheppen door de openingsscène van ‘Great Expectations’. Het weesjongetje Pip (Anthony Wagner) rent over een soort dijk. Het enige geluid dat je hoort is de ruisende wind. Als Pip bij een kerkhof komt, wordt er het gekraak van boomtakken aan toegevoegd. Door de perspectieven die Lean gebruikt, weet hij subtiel al een dreiging te suggereren. Wagner vult dit geheel mooi aan met zijn goede lichaamstaal als een angstige Pip. In de scène waarin Pip gevangene Magwitch (Finlay Currie) ontmoet, laat de jonge acteur een mooi staaltje acteerwerk zien. Ook tegenspeler Currie is zeer overtuigend als Magwitch. Zijn donkere stem en voorkomen weten van hem een geloofwaardige crimineel te maken.

Magwitch overtuigt Pip ervan dat hij hem eten moet brengen en een vijl, zodat hij kan ontsnappen. Pip keert terug naar het huis van zijn zus (Freda Jackson) en haar echtgenoot Joe (Bernard Miles), door wie hij sinds de dood van hun ouders wordt opgevoed. Daar wacht hem een afranseling van zijn tirannieke zus. Zelfs Joe durft niet tegen de wil van zijn vrouw in te gaan. De volgende ochtend brengt Pip de gevraagde spullen aan Magwitch. Na dit voorval gaat Pips leven gewoon op oude voet verder, totdat hij onverwacht wordt uitgenodigd door mevrouw Havisham (Martita Hunt). Voor deze welgestelde dame bestaat de buitenwereld niet meer. Havisham leeft teruggetrokken in haar huis waar ze geen besef van de dagen en tijd heeft. Wanneer Pip bij de woning aankomt, wordt hij onthaald door Havishams beschermelinge Estella (Jean Simmons). Het gezelschap van Pip bevalt mevrouw Havisham en ze moedigt hem aan om met Estella te spelen. Pip is danig onder de indruk van Estella, ondanks dat ze hem als oud vuil behandelt. Op verzoek van mevrouw Havisham blijft Pip terugkomen en hij neemt zich voor om een gentleman te worden om zo Estella’s koele hart te veroveren…

Het is een aandoenlijk moment als Pip, op verzoek van Estella, een zoen geeft op haar wang. Wagner weet op een ongeforceerde manier de adoratie van Pip te tonen. En Simmons is subliem in het geven van snobistische blikken die juist op het tegendeel wijzen.

Wanneer de jonge vertolkers van de hoofdpersonages worden verruild door de volwassen acteurs John Mills en Valerie Hobson is het even omschakelen. Maar Mills slaagt erin om diezelfde adoratie die Wagner mooi wist te uiten, vast te houden. Hobson is daarentegen minder sterk in haar mimiek dan haar jonge collega Simmons om het hooghartige van haar karakter uit te dragen, maar weet met de intonatie van haar stem dit verlies redelijk te ondervangen.

Alec Guinness heeft een leuke bijrol als Pips kamergenoot en kompaan Herbert Pocket. Guinness zal bij velen bekend zijn door de rol van Obi-Wan Kenobi in de ‘Star Wars’-films of door zijn Oscar winnende rol als kolonel Nicholson in ‘The Bridge on the River Kwai’. Maar tegenover Martita Hunt steekt Guinness bleekjes af.  Hunt is echt in haar element als de excentrieke mevrouw Havisham die elke dag in een bruidsjurk is gekleed en snode bedoelingen heeft met Pip.

Hoewel de filmwereld nu zoal wordt gedomineerd door kleurbeelden en 3d-effecten, weet ‘Great Expectations’ uit 1948 nog steeds te imponeren. Dit komt door de mooie cinematografie en het sterke acteerwerk van Mills, Wagner, Currie en Hunt. De tijd en moeite die zichtbaar in de decors zijn gestoken, helpen ook mee aan de hoge kwaliteit van deze film. Zo ademt het huis van mevrouw Havisham een en al triestheid uit, door onder meer de details in haar leefvertrek als spinrag en vele lagen stof.

Van begin tot eind blijf je geboeid kijken om erachter te komen hoe de geschiedenis van de weesjongen Pip zich ontvouwt. Leans verfilming van ‘Great Expectations’ brengt het eeuwenoude verhaal prachtig tot leven en weet Dickens’ tijdsgeest prachtig te vangen.

Ans Wijngaarden

Waardering: 4