Gypsy Caravan – When the Road Bends: Tales of a Gypsy Caravan (2006)

Regie: Jasmine Dellal | 120 minuten | muziek, documentaire | Acteurs: Fanfare Ciocarlia, Taraf de Haidouks, Antonio el Pipa, Maharaja, Esma Redzepova, Johnny Depp

Zigeunermuziek is de laatste jaren nadrukkelijk aanwezig geweest in de films van Tony Gatlif als ‘Gadjo Dilo’, ‘Vengo’, ‘Swing’ en ‘Exils’ en ‘Transylvania’. Een grote schare fans gaat dan bijna alleen al voor de muziek. Die fans, maar ook de meer algemene film- en muziekliefhebbers, komen met ‘Gypsy Caravan’ volledig aan hun trekken. Zigeunermuziek is de grote motor in deze documentaire.

Met de documentaire ‘Gypsy Caravan’ probeert de regisseur hetzelfde te doen als wat ‘Buena Vista Social Club’ deed voor de Cubaanse muziek. Nadrukkelijk (en geheel terecht) wordt het publiek gewezen op de fantastische en veelzijdige muziek die deze musici brengen. Het is voor de deelnemers te hopen dat ook zij een succes als ‘Buena Vista’ zullen boeken.

De Roma komen oorspronkelijk uit India. Aan de tour doet ook de groep Maharaja mee uit de Thar woestijn, in het Noordwesten van India. Hun muziek is een mengeling van Arabische invloeden, Sufi muziek, maar ook opzwepende traditionele muziek uit Rajasthan. Een danser voert een fenomenale kniedans uit. Er zijn slechts enkelen die dat kunnen.

De Macedonische zangeres Esma Redzepova (uit Skopje) heeft een ongelooflijke stem en zet optredens neer waar je stil van wordt (voor zover mogelijk bij zulke muziek). Een genot om naar te kijken en te luisteren. Zij wordt niet voor niets ‘De Koningin van de Zigeuners’ genoemd. Mooi is de wijze waarop zij haar privé muziekschool toont waar allerlei getalenteerde kinderen les krijgen. Zij heeft die min of meer ‘geadopteerd’ omdat zij zelf geen kinderen kon krijgen. Sommige van die kinderen spelen inmiddels als volwassene in haar gezelschap.

De Roemeense groep Taraf de Haïdoeks is ongelooflijk veelzijdig. Ze spelen alles van pop tot klassiek en zijn zonder meer de snelste vioolspelers ter wereld. Het is nauwelijks mogelijk stil te blijven zitten. Een 82-jarige man is de eerste violist. In de film zit nog een ontroerende opname van zijn begrafenis, waar de band uiteraard komt spelen..

De 11-koppige Roemeense band ‘Fanfare Ciocarlia’ bespeelt in hoofdzaak koperinstrumenten en swingt fantastisch. Dan wordt er nog een spetterend optreden verzorgd door de Spaanse flamencodanser Antonio el Pipa met zijn ensemble. Een magnifieke traditionele flamencodans. Wat een stem heeft zijn tante Juana. Zij zingt traditionele flamenco met een uitstraling en een stem rauwer dan rauw, de rillingen lopen over je rug.

Het camerawerk is prachtig. In de film zit sowieso een mooie harmonie tussen de wijze waarop de concertoptredens zijn geregistreerd en die waarop het reizen tijdens de gehele tournee wordt gevolgd. Bijzonder zijn de sterk contrasterende vergelijkingen met hun thuissituatie, de verschillen met de luxe die hen op reis omringt is soms schrijnend.

Deze film is veel meer dan alleen een aantal fantastische muzikale optredens (het publiek gaat trouwens regelmatig uit haar dak). Het is ook de samenhang met de off stage gesprekken, hun onderlinge jam sessions en de inkijkjes in hun thuissituaties die hun ziel bloot legt.

Swingende muziek, knallende snaren, schetterend koperwerk, ‘dijken’ van stemmen van Edma uit Macedonië en Juana uit Spanje. Gaat dat zien en horen!

Rob Veerman

Waardering: 4

Bioscooprelease: 23 augustus 2007