Hannah Arendt (2012)

Regie: Margarethe von Trotta | 113 minuten | biografie, drama | Acteurs: Barbara Sukowa, Axel Milberg, Janet McTeer, Julia Jentsch, Ulrich Noethen, Michael Degen, Nicholas Woodeson, Victoria Trautmannsdorff, Klaus Pohl, Friederike Becht, Claire Johnston, Gilbert Johnston, Tom Leick, Megan Gay, Harvey Friedman

De Tweede Wereldoorlog, het lijkt soms een uitgekauwd thema. Maar ‘Hannah Arendt’ bewijst dat er nog steeds verhalen zijn die verteld moeten worden. De film is gebaseerd op de waargebeurde gebeurtenissen rondom het Eichmann-proces aan het begin van de jaren zestig en de rol van de Duits-Joodse filosofe Hannah Arendt hierin.

Hannah Arendt (Barbara Sukowa) woont en werkt sinds de Tweede Wereldoorlog in New York. Zij geeft colleges filosofie op de universiteit. In 1960 wordt bekend dat de voormalige SS-functionaris Adolf Eichmann, die onder de schuilnaam Ricardo Klement in Argentinië leefde, is ontmaskerd en ontvoerd is naar Israël. Israël heeft immers het ‘heilige recht’ om (ex-)nazi’s te mogen berechten. Eichmann is verantwoordelijk geweest voor het transport van miljoenen Joden naar de concentratiekampen.

Hannah Arendt moest als Joodse in 1933 noodgedwongen Duitsland verlaten en heeft aan het begin van de oorlog, in het bezette Frankrijk, een tijd in een interneringskamp doorgebracht. Zij voelt het als haar plicht om naar het proces van Eichmann in Jeruzalem te gaan. Daarom stelt zij het tijdschrift The New Yorker voor om hierover verslag uit te brengen. Zij gaat naar Jeruzalem met de gedachte hier een monster aan te treffen. Maar zij verbaast zich al snel over de man die zij aantreft: een nobody. Ze ziet Eichmann als een bureaucraat die slechts orders uitvoerde en verder niet stil heeft gestaan bij zijn geweten. Hannah Arendt probeert Eichmanns daden niet zozeer te veroordelen, maar ze te begrijpen vanuit een filosofisch perspectief. Doordat deze visie in haar boek en artikel sterk aanwezig is, wordt zij als verdediger van Eichmann gezien en ontstaat er een ware controverse.

‘Hannah Arendt’ is een film die rust op veel dialoog. Hierdoor wordt Hannah Arendt als personage goed uitgediept. Het is een vrouw die niet op haar mondje is gevallen en haar tijd ver vooruit is. Ze paft er op los en heeft een goed gevoel voor humor. Ook weet de film een zeer fijne en herkenbare ambiance te scheppen in haar vriendengroep. De meesten kennen elkaar duidelijk al erg lang en Duits en Engels worden afgewisseld, of dit nu voor iedereen verstaanbaar is of niet. De film geeft een goede indruk van hoe de relatie met haar echtgenoot Heinrich (Axel Milberg) is. En daarnaast zorgen de conversaties tussen Hannah en haar beste vriendin Mary voor humoristische en gevatte uitspraken.

Wat verder interessant is aan ‘Hannah Arendt’ is dat het proces van Eichmann niet is gereconstrueerd, maar met name verbeeld wordt door de originele opnamen uit 1961. Hierdoor wordt de emotionele lading des te groter; de verhalen van de aanklagers hebben écht plaatsgevonden. De gevoelens komen recht uit de harten van de overlevenden.

‘Hannah Arendt’ moet een intellectuele uitdaging zijn geweest voor Margarethe von Trotta. Want zie maar eens filosofische kwesties over moraliteit en het kwaad op zo’n manier uit te leggen dat het publiek het nog begrijpt ook. De ‘banaliteit van het kwaad’ is hoe Hannah Arendt het zelf noemt. Vandaag de dag, een tijd waarin de Jodenvervolging lang niet meer zo gevoelig ligt als toen, zijn haar bevindingen te begrijpen, en kon deze film met een gerust hart uitgebracht worden. De kracht van de film zit ‘m erin dat je als kijker veel sympathie voelt voor Hannah, maar anderzijds ook zo goed kunt begrijpen dat haar uitspraken destijds, nog geen twee decennia na dato, bij velen in het verkeerde keelgat zijn geschoten. Voor nu is het gewoon een prachtige film over een vrouw die niet vergeten mag worden.

Jolanda Lutz

Waardering: 4

Bioscooprelease: 2 mei 2013
DVD-release: 19 september 2013