Hannibal – Rome’s Worst Nightmare (2006)

Regie: Edward Bazalgette | 90 minuten | actie, drama, oorlog, biografie, geschiedenis | Acteurs: Alexander Siddig, Emilio Doorgasingh, Mido Hamada, Hristo Mitzkov, Shaun Dingwall, Tristan Gemmill, Ben Cross, Valentin Ganev, Bashar Rahal, Rob Dixon, Hristo Mutafchiev, Teodora Ivanova, Vincent Riotta, Ivan Petrushinov, Kenneth Cranham

Hannibal is zonder enige twijfel een van de meest tot de verbeelding sprekende figuren uit de antieke geschiedenis. Toch zijn er maar weinig bekende en groots opgezette audiovisuele producties over het leven van de legendarische Carthaagse veldheer verschenen. Het docudrama ‘Hannibal, Rome’s Worst Nightmare’ tracht echter een historisch waarheidsgetrouw beeld van Hannibal te schetsen zonder daarbij het aspect spektakel uit het oog te verliezen.

Het tijdperk waarin Hannibal opgroeit, wordt gekenmerkt door een felle rivaliteit tussen Carthago en Rome, de twee grootste mogendheden in die tijd die allebei streefden naar hegemonie over de gehele mediterrane wereld. De eerste Punische oorlog (264- 241 v.Chr.) had Rome de overwinning gebracht, een vernedering voor de Carthagers die met name hun vermeende superioriteit op zee niet konden waarmaken. De film begint dan ook toepasselijk met een jonge Hannibal die van zijn vader Hamilcar Barcas (admiraal en belangrijk veldheer tijdens de eerste Punische oorlog) een eed moet afleggen, waarbij hij zweert eeuwig een vijand van Rome te blijven. Deze scène maakt al direct duidelijk waar Hannibals vurige wens om Rome te vernietigen vandaan kwam en waarom hij dit doel met zoveel overgave, determinatie en volharding bleef najagen. Hij koesterde van jongs af aan al het verlangen om de schandvlek die het Punische blazoen na de eerste Punische oorlog bevlekte voorgoed uit te wissen. Na dit shot van de jonge Hannibal maakt de kijker kennis met de volwassen veldheer en wordt zijn grootschalige militaire expeditie tegen Rome, beginnend met de verovering van Saguntum (de directe aanleiding voor de tweede Punische oorlog), chronologisch in beeld gebracht. We volgen Hannibal bij zijn barre tocht over de Alpen met een leger dat bestond uit ruim 50.000 voetsoldaten, een omvangrijke cavalerie en talrijke olifanten, zijn getuige van zijn glorieuze overwinningen in ondertal op de Romeinen bij Trebia, het Trasimeense meer en vooral Cannae en maken uiteindelijk ook zijn tragische val mee na de verloren slag bij Zama.

Visueel oogt ‘Hannibal’ erg fraai. Met name de veldslagen zijn mooi, rauw, spectaculair en met het nodige gevoel voor dramatiek in beeld gebracht. Vooral het shot van de vlakte van Cannae, bezaaid met meer dan 60.000 lijken na afloop van de daar geleverde slag, is indrukwekkend en laat zien dat oorlogen in de oudheid vaak uitdraaiden op ware massaslachtingen. Het beeld dat in deze film van de historische figuur Hannibal geschetst wordt, is redelijk waarheidsgetrouw en voldoet grotendeels aan het profiel dat antieke auteurs van de Carthaagse generaal nagelaten hebben. Karaktertrekken als onovertroffen moed, onvermoeibaarheid, ongevoeligheid voor extreme warmte of kou, strategische genialiteit, soberheid en plichtsbesef werden hem al toebedeeld door diverse antieke Griekse en Romeinse schrijvers en komen ook duidelijk in de film naar voren. Zijn (voornamelijk door Romeinse) schrijvers genoemde slechte eigenschappen als ongekende wreedheid, onbetrouwbaarheid en goddeloosheid worden in ’Hannibal’ enigszins onderbelicht. Hannibals wreedheid komt wel enigszins naar voren tijdens de veldslagen tegen de Romeinen, maar zijn brute optreden wordt eerder voorgesteld als een geval van gerechtvaardigde en noodzakelijke genadeloosheid.

’Hannibal, Rome’s Worst Nightmare’ lijkt toch vooral een genuanceerd heldenepos over een man die de grote imperiale mogendheid Rome uitdaagde en er bijna in slaagde om deze superieur geachte grootmacht op de knieën te dwingen. De aarzeling van Hannibal om na de gewonnen slag bij Cannae direct naar Rome op te rukken en de weigering van de machthebbers in Carthago om troepenversterkingen richting het Italiaanse vasteland te sturen, luidden uiteindelijk het einde van Hannibal zijn glorieuze opmars in. Zijn gedecimeerde leger werd in 202 v.Chr. Bij het Noord- Afrikaanse Zama definitief verslagen door een Romeins leger onder leiding van Scipio Africanus en voor de eerste keer in zijn carrière werd Hannibal ook tactisch overklast door een vijandige generaal. Hannibal kon nog wel ontsnappen, maar moest lijdzaam toezien hoe Rome uiteindelijk uitgroeide tot de dominante grootmacht in Europa en het Nabije Oosten en Carthago verviel tot de status van een zwakke en krachteloze mogendheid. Ironisch genoeg was het juist Hannibals succes dat Rome wakker had geschud en groeide hij uit tot de tragische held, een beeld dat perfect terugkomt aan het eind van de film als we een eenzame Hannibal zien die zichzelf vergiftigt op het moment dat hij een escorte Romeinse ruiters, gekomen om hem te arresteren, hoort naderen.

‘Hannibal, Rome’s Worst Nightmare’ is een meeslepend docudrama dat, mede door de goede balans tussen actie, informatie, drama en epiek, zowel liefhebbers van historische actiespektakels van het type ‘Ben Hur’ als ook mensen die houden van meer waarheidsgetrouwe historische producties aan zal spreken.

Frank Heinen