Harmonium – Fuchi ni tatsu (2016)

Regie: Kôji Fukada | 118 minuten | drama | Acteurs: Mariko Tsutsui, Tadanobu Asano, Kanji Furutachi, Kana Mahiro, Takahiro Miura, Momone Shinokawa, Taiga

‘Harmonium’ (2016) opent met het geluid van een harmonium, en even later zien we een meisje het instrument bespelen. In die eerste seconden al zet regisseur Fukada zijn plagerige stekels uit. Want waarom je film openen met een gezapig wijsje op zo een oubollig harmonium? De oorspronkelijke Japanse titel ‘Fuchi ni tatsu’ laat zich vertalen als op het randje dat niet helemaal dezelfde connotatie heeft, en daarom heeft Fukada voor de internationale release gekozen voor de naam van het instrument die in het eerste deel van de film zo opvallend aanwezig en daarna zo betekenisvol afwezig is tot vlak voor het einde. Sleutelwoord hier is harmonie en in het bijzonder die van familieverbanden. Deze worden volgens Fukada in Japanse films te veel geïdealiseerd, terwijl er juist zo veel afwijkende soorten familierelaties bestaan. Wat te denken van de ‘ingestorte familie’ —zoals Fukada het zelf noemt— in ‘Harmonium’?

In lang aangehouden, eenvoudige shots schets hij een familie die weliswaar lijkt te functioneren maar waar het verderf zich aan de oppervlakte roert. Het dochtertje Hotaru —die op het harmonium oefent voor een voorstelling die nooit zal komen— houdt slechts door haar aanwezigheid haar twee amper met elkaar communicerende ouders bij elkaar. Echt gezellig wordt het niet aan de eettafel en helemaal niet wanneer Hotaru met haar vraag over een moederende krabspin die zich laat opeten door haar kinderen, de metafysische basis zet voor de rest van het verhaal. Kan uit dit bizarre voorbeeld uit de insectenwereld een morele les worden getrokken?

Wederom is Fukada de kijker aan het prikkelen, het is een vraag die wij mogen toevoegen aan het lijstje en dat lijstje wordt alleen maar langer als de zonderlinge Yasaka (gespeeld door de internationaal relatief bekende acteur Tadanobu Asano die dankzij zijn maskerachtige gezicht uitblinkt in ingetogen rollen) op een dag voor de deur staat. Yasaka blijkt een oude bekende van vader Toshio te zijn en mag, zonder dat Toshio dit overlegd met zijn vrouw Akie, een tijdje bij de familie inwonen en werken. De bijna onwezenlijke Yasaka heeft in het begin een positieve invloed op het gezin. Hij helpt dochter Hotaru bij haar harmonium lessen en blijkt een innemende gesprekspartner te zijn voor Akie. Even plotseling als hij is gekomen verdwijnt hij ook weer uit hun leven als een merkwaardige verschijning die achteraf meer weg heeft van een griezelig spook die de broze harmonie ernstig heeft verstoord.

En daar schuurt Fukada met dit psychologisch drama heel voorzichtig tegen het horrorgenre aan, wat niet ongebruikelijk is in de Japanse cinema waar kruisbestuiving van genres altijd op de loer ligt. In het geval van ‘Harmonium’ pakt dit goed uit; de alledaagse composities, de eenvoudige montage en het natuurlijke spel van de acteurs resoneren mooi met de licht onwerkelijke ondertoon en de afstandelijke sfeer, waardoor het verder aan de kijker wordt overgelaten zijn vragenlijstje te beantwoorden.

Alberto Ciaccio

Waardering: 4

Bioscooprelease: 2 maart 2017
DVD-release: 23 mei 2017