Heaven’s Gate (1980)
Regie: Michael Cimino | 183 minuten | avontuur, drama | Acteurs: Kris Kristofferson, Christopher Walken, John Hurt, Sam Waterston, Brad Dourif, Isabelle Huppert, Joseph Cotten, Jeff Bridges, Ronnie Hawkins, Paul Koslo, Geoffrey Lewis, Richard Masur, Rosie Vela, Mary Catherine Wright, Nicholas Woodeson, Stefan Shcherby, Waldemar Kalinowski, Terry O’Quinn, Jack Conley, Margaret Benczak, Mickey Rourke
Snerpende mondharmonica’s, verlaten stoffige dorpen en desolaat rollende tumble weeds. Dat is het gevoel dat de meeste westerns direct oproepen. Michael Cimino’s ‘Heaven’s Gate’ is van een ander caliber. Geen geijkte paarden, indianen of cowboys, maar een rauw portret van de Amerikaanse grootgrondbezitters en hun strijd met Oost-Europese immigranten, bijgestaan door het hoefgekletter van de U.S. Cavalry.
In Johnson County, Wyoming zijn de ranch-eigenaren het zat. Samen met “The Wyoming Stock Growers Association” gaan ze de confrontatie aan om hun veestapel en monopoliepositie te beschermen tegen de oprukkende Oost-Europeanen. Het is 1890 en dit feit ligt ten grondslag aan de Johnson County War. Maar of die oorlog met de Europese gelukzoekers wel terecht is, daar twijfelen sheriff James Averill (Kris Kristofferson) en zijn hulpsheriff Nathan Champion (Christopher Walken) aan. Samen hebben ze een goed moreel kompas en trekken zich het lot van de immigranten erg aan.
In Johnson County is ook vertier te vinden in de vorm van een bordeel en een rolschaatsbaan ‘Heaven’s Gate’ die gerund wordt door John L. Bridges (Jeff Bridges). James en Nathan zijn er vaste bezoekers en de hoerenmadam Ella Watson (Isabelle Huppert) ziet de twee vrolijke mannen graag dansen op hun rolschaatsen. James heeft interesse in de wulpse Ella, maar ook huurmoordenaar Frank Canton (Sam Waterston) ziet haar wel zitten.
Voor een met schandalen doordrenkte productie met zo’n sterrencast was de kassa-opbrengst van ‘Heaven’s Gate’ van 3,5 miljoen dollar een schijntje, vergeleken bij het initiële budget van 10 miljoen dollar dat uiteindelijk vijf keer zo duur uitpakte. Een saillant detail: zes dagen na het filmen liep Michael Cimino al bijna een week achter op schema en had hij 900.000 dollar uitgegeven aan anderhalve minuut bruikbaar materiaal.
‘Heaven’s Gate’ loopt niet over van levendigheid. Er is bewust gewerkt met soft-focus en minder saturatie op de filmrol met een fletse wazige toon als gevolg. Dit in relatie tot de lange speelduur, maakt de film niet eenvoudig en ontspannen om naar te kijken. Je moet drie uur lang je ogen samenknijpen om een scherp beeld te realiseren. De locaties, panoramische vergezichten en het licht waarmee gefilmd is, zijn daarentegen wel adembenemend. Maar wacht…dit verhaal krijgt nog een staartje:
In de jaren die volgden (1981, 2005 en 2012), is ‘Heaven’s Gate’ meerdere malen op de montagetafel beland en drastisch ingekort, maar geen van deze re-edits werd met open armen ontvangen. Tot 2012. Tijdens het Venetiaans Film Festival vertoonde Cimino zijn “Directors Cut” die een uur langer was van de vorige ingekorte versie van 144 minuten. Een minutenlange staande ovatie was zijn deel; daar was de erkenning waar hij decennia op heeft gewacht.
Het blijft bijzonder; een film die aanvankelijk genadeloos flopte, moest uiteindelijk nog even rijpen om 32 jaar later de status van één van de beste Amerikaanse films te krijgen en niet onder te doen voor ‘Dr. Zhivago’, ’The Godfather’ of ‘Casablanca’.
Lisette van der Meij
Waardering: 4
Bioscooprelease: 16 juli 1981