Helium (2014)
Regie: Eché Janga | 76 minuten | drama | Acteurs: Hans Dagelet, Bob Schrijber, Poal Cairo, Manou Kersting,Chubasco Goedhart, Peter Beense, Tony Bola-Audu, Troy Hope, Hylke van Sprundel, John Leddy, Frits Groen, Renee Fokker, Tarik Moree
De talentvolle regisseur Eché Janga geeft nadrukkelijk zijn visitekaartje af met ‘Helium’, een sfeervol en gestileerd portret van de crimineel Frans Weeling (Hans Dagelet) en wat hij doormaakt in zijn leven als hij tijdelijk moet onderduiken. Frans is net verhuisd naar een nieuw appartement in Amsterdam-Buitenveldert. Door een conflict met een rivaliserende groep Nigerianen, besluit hij tijdelijk naar Texel te gaan. Hier wordt hij vergezeld door zijn handlangers / ondergeschikten John (Manou Kersting) en Elias (Paol Cairo). Het is november en dus buiten het vakantieseizoen. Het eiland en het vakantiepark waar het drietal verblijft, is nagenoeg verlaten. Frans lijdt aan slapeloosheid, omdat hij naar eigen zeggen niet gewend is aan de stilte. Is hij op zijn retour? Het lijkt er op, als John op de boot naar Texel een opmerking maakt, dat de Nigerianen dit een paar jaar eerder niet aangedurfd hadden. Echo’s van andere gangsterfilms resoneren hierin door, al vervalt Janga nooit in het cliché van “de laatste klus” of andere voor de hand liggende oplossingen. Weeling zit gevangen in zijn eigen leven. Hij staat misschien aan de top, maar hij weet dat hij niet eeuwig aan de top kan blijven. Ontsnappen is niet mogelijk. Of is hij al ongemerkt van de top verdreven?
Eenmaal omgeven door de rust en de natuur – door het vrijwel ontbreken van muziek – komen de omgevingsgeluiden des te harder binnen, wordt Frans helemaal op zichzelf teruggeworpen en ziet hij zijn leven in een ander perspectief. Wil hij zich daar nog tegen verzetten of aanvaardt hij berustend dat zijn positie in de onderwereld tanende is – en daarmee zijn leven op het spel staat? Het is een sombere schets die Janga hier neerzet, prachtig introvert uitgebeeld door Dagelet. In al zijn zwijgzaamheid weet Dagelet de innerlijke ontwikkeling van Frans vorm te geven. Als het conflict met de Nigerianen op gewelddadige wijze wordt opgelost, kan het trio terug naar Amsterdam. Daar eenmaal aangekomen lijkt Frans zich neer te leggen bij het voorspelbare verloop van de rest van zijn leven. Dat de handel van de Nigerianen wordt overgenomen door twee meedogenloze Marokkaanse broers die concurrenten liquideren, lijkt hem nog nauwelijks te deren. De waarschuwingen van John en vriend Henk (Dennis Rudge) glijden langs hem heen. De enige echte emotie die Frans nog heeft, lijkt zijn ergernis over de muizen in zijn appartement te zijn. Ontmoetingen met mensen waar hij vervreemd van is geraakt – vader Mart (John Leddy), ex-vrouw Anna (Renée Fokker) en zoon Odin (Tarik Moree) – zijn voor Frans meer een afscheid dan een terugkeer naar eerdere verhoudingen.
De film heeft een laag tempo, maar voelt geen moment traag aan. Jammer genoeg duurt de film net vijf kwartier (76 minuten) en was een uitdieping van Frans’ karakter en zijn milieu welkom geweest. Desondanks voelt ‘Helium’ door zijn compacte structuur wel “af”. Het gestileerde, statische camerawerk van Tibor Dingelstad met lange shots van landschap en omgeving verhoogt het gevoel van afstandelijkheid en vult tegelijk visueel krachtig het ontbreken van dialoog aan. De compositie van de klinische shots is vlekkeloos, of het nu om omgevingsshots of om close-ups gaat. ’Helium’ is een film die je als kijker niet zomaar cadeau krijgt, maar waarvoor je je moet openstellen en bereid moet zijn om in te investeren. Er is weinig dialoog en de woorden die wel uitgesproken worden, zijn niet doorgaans bedoeld om de plot voort te stuwen of zaken te verhelderen. Daarmee wordt alleen maar onderstreept hoezeer Frans steeds verder losraakt van zijn omgeving en van zijn leven. Het lijkt er op alsof hij al mentaal al gestorven is en dat enkel fysiek nog opgevolgd moet worden. Wie bereid is om in ‘Helium’ te investeren door mee te denken, de symboliek in de scènes te zien en de ruimte in en tussen de scènes mee in te vullen, heeft in de film een bevredigende filmervaring.
Hans Geurts
Waardering: 4
Bioscooprelease: 31 juli 2014
DVD-release: 16 oktober 2014